Van graan tot brood, hoe Belgische maalderijen werken aan de toekomst
Al sinds mensenheugenis eten we brood. Maar vaak vergeten we dat achter de magie van lekker en voedzaam brood ook de knowhow van de molenaar schuilt. Vergeet de stereotiepe beelden van de windmolens van de vorige eeuw: de Belgische maalderij-industrie is een technologische en innovatieve sector geworden die naar de toekomst kijkt. Ondanks de uitdagingen voert zij haar missie met passie uit: de gezondheid van consumenten voeden.
KVBM, de Koninklijke Vereniging der Belgische Maalders, sloot zich onlangs aan bij de 26 andere sectoren die lid zijn bij Fevia. We grepen deze gelegenheid aan om met voorzitter Guy De Mol en secretaris-generaal Petty De Sloovere te spreken over de duurzaamheid en de toekomst van de maalderijsector. En omdat je goed meel of bloem nodig hebt om lekker brood te kunnen maken, vroegen we aan de voorzitter van Bakkers Vlaanderen, Eddy Van Damme, om zijn visie op de molenaar.
Opgericht in 1913, bestaat de Koninklijke Vereniging der Belgische Maalders (KVBM) uit tien grote en kleine, hoofdzakelijk familiale molens. Samen zijn ze vandaag goed voor bijna 85% van de in ons land geproduceerde bloem. Elk jaar verlaat ongeveer 1,2 miljoen ton tarwebloem onze molens, vrijwel volledig bestemd voor de Belgische bakkers.
Wat maakt de Belgische maalderij-industrie zo uniek?
Guy : « Samen met de grote Europese fabrieken zijn wij een wereldreferentie op het gebied van kwaliteit. Wij staan al tientallen jaren bekend om onze expertise en professionaliteit. Dankzij deze twee troeven bieden wij onze klanten kwalitatieve bloem aan die voldoet aan de hygiënerichtlijnen en waarvan de kwaliteit constant blijft doorheen de tijd. Bovendien zijn wij als logistiek knooppunt al lang op de export gericht en blijven wij efficiënte transportdiensten aanbieden tegen competitieve prijzen. »
Hoe slagen de Belgische molenaars erin dat expertiseniveau te behouden?
Guy : « Door innovatie, in de eerste plaats, en door het professionalisme van onze leden! Dit tweede punt benadruk ik sterk omdat het van cruciaal belang is. Door de strenge en vooruitstrevende Europese wetgeving rond hygiëne, milieu en sociale kwesties hebben wij onze industriële werkmethoden steeds moeten aanpassen. Ons werk is zeer complex en vereist voortdurende bijscholing. Wij werken ook met een natuurlijk product en afhankelijk van de weersomstandigheden is de samenstelling van tarwe elk jaar weer anders.
Welke soorten bloem en mengsels bieden wij onze bakkers dit jaar aan, zodat zij de broden en het gebak kunnen maken waar hun klanten van houden? Hoe kunnen we inspelen op nieuwe trends in voeding en gezondheid? We moeten dagelijks antwoorden bieden op die vragen en een onberispelijke hygiënische kwaliteit van de bloem blijven garanderen. We moeten er immers rekening mee houden dat dit levend materiaal gevoelig is voor schimmels, parasieten en pesticiden. Dat vereist aanzienlijke inspanningen op het gebied van precisieanalyse en expertise binnen onze fabrieken. »
Eddy Van Damme, voorzitter van Bakkers Vlaanderen, de Vlaamse federatie van bakkers: « Belgisch bloem is van uitzonderlijke kwaliteit: het is niet alleen zeer stabiel, maar ook zeer veilig. Het voldoet aan alle eisen van professionele bakkers en daardoor kunnen wij ons volledig aan ons beroep wijden en onze klanten elke dag tevredenstellen.
Ook het in stand houden van nauwe banden tussen onze twee sectoren is essentieel: wij zouden graag meer voordeel halen uit de expertise van molenaars en onze werkwijzen vaker uitwisselen. Bijvoorbeeld over de gezondheidsrisico's van kleinschalige bloemproductie op de boerderij of over de samenstelling en de voedingswaarde van bloem. Maar ook samen nadenken over de toekomst. Hierbij denken we dan specifiek aan innovatieve soorten, zoals bonenmeel, dat veelbelovende voedings- en milieuwaarden heeft. »
Hoe beoordeel je, gezien de crises van de afgelopen jaren, de situatie in de maalderij-industrie en aan welke oplossingen denk je hierbij?
Petty : « Na twee jaren Covid was onze sector al verzwakt, waardoor de komst van de oorlog in Oekraïne, met de hogere energiekosten en beperktere grondstoffen, een grote klap betekende voor onze molenaars. Maar ook voor onze klanten, de bakkers. We strijden in België niet met dezelfde wapens als onze buurlanden en daarom is het een reëel risico dat een belangrijk deel van onze economie alsook onze knowhow verdwijnt. Zullen we morgen ons bloem en brood moeten invoeren uit het buitenland? We moeten onze molenaars bijstaan zodat ze zich verder kunnen professionaliseren, hen stimuleren om te innoveren en de loonkosten verlagen.
Daarenboven heeft de bakkerijsector het moeilijk om jong talent aan te trekken. Het gaat hier niet alleen om het beroepsimago. We moeten het hele systeem herwaarderen en een antwoord bieden op de gegronde bezorgdheden van de nieuwe generatie over een goede werk-privébalans. »
Hoe kunnen de Koninklijke Vereniging van Belgische Maalderijen zich op de toekomst voorbereiden, rekening houdend met de uitdagingen van de sector? Wat kan het lidmaatschap van Fevia hier betekenen?
Petty : « Eendracht maakt macht! We kunnen de sector een duwtje in de goede richting geven. Op het gebied van voedselveiligheid hebben we een autocontrolegids ontwikkeld die we regelmatig bijwerken. We laten ook iedere maand stalen testen en dit blijkt efficiënt te werken. Dankzij onze integratie in Fevia hebben we toegang tot de knowhow en expertise van de federatie. Energie, klimaat, veiligheid, verpakking, sociale wetgeving, concurrentiekracht, export enzovoort. Ze volgen de Belgische en Europese wetgeving op de voet en verdedigen onze dossiers. Dit geeft ons een grote flexibiliteit om complexe zaken te onderzoeken of om ons voor te bereiden op de toekomst. Zo zal KVBM bijdragen aan de vertaling en omzetting van de claims uit de Green Deal. Een niet te miskennen voordeel is ook het geïntegreerd lidmaatschap van de bakkerijsector in Fevia waardoor we nauw kunnen samenwerken met de bakkers. »
Guy De Mol : « KVBM krijgt als federatie erkenning vanuit de overheden. We moeten de stem van de maalderijen kracht bijzetten om de uitdagingen van de sector aan te gaan en in te spelen op toekomstige opportuniteiten. Door het onderhouden van een open communicatielijn zocht KVBM altijd toenadering tot de twee andere molenaarsverenigingen. »
Hoe ziet u de toekomst van de maalderijen? Eerder groen?
Guy : « Uiteraard! De weg van duurzaamheid inslaan, daar ligt onze toekomst! Wij, en bij uitbreiding de hele sector, dienen onze invloed te laten gelden in Europa voor de klimaatdoelstellingen van de Green Deal. Dankzij onze centrale positie hebben we de mogelijkheid om de teelt van tarwe geleidelijk te veranderen en een sterke boodschap naar de markt te sturen ten gunste van productie met minder input en meer lokaal.
Ik ben ervan overtuigd dat de overgang naar duurzame landbouw er komt, met “clean label” tarwe en bloem of meel dat hier en bij onze buren wordt geproduceerd. Frankrijk in het bijzonder heeft hier al veel vooruitgang geboekt. We zullen blijven werken met biologische tarwe of intensief geproduceerde tarwe, maar het is duurzame landbouw die de toekomst van onze hele industrie zal vormgeven. Aan de andere kant van de keten gaan we in samenwerking met onze bakkerijklanten de consument een andere kijk bieden op de bakkerij. »
Is 100% lokale productie van broodtarwe mogelijk?
Guy : « Niet op middellange termijn. Onze granen komen voornamelijk van onze Franse en Duitse buren en slechts 10% van de tarwe wordt in België verbouwd. Ook al is de grond in België uitermate geschikt voor de teelt van tarwe, toch heeft ons land twee nadelen: een zeer hoge grondprijs en een hogere loonkost benadelen onze concurrentiekracht voor tarwe ten opzichte van onze buren. Het aandeel van lokaal geteelde tarwe zal zeker toenemen en de oplossing voor de klimaatuitdagingen zal deels in de rationalisatie van granenteelt liggen.»
En wat met de consumenten?
Eddy Van Damme : « Onze klanten zijn trouw aan onze producten en waarderen ons vakmanschap. Het is belangrijk om dit vast te houden en tegelijkertijd in te spelen op nieuwe trends, zoals meergranenbrood met meer voedzame componenten, maar ook op nieuwe consumptiegewoonten of aankoopmomenten. Onze klanten zullen blijven zolang er garantie is op kwaliteit en ze makkelijk brood kunnen verkrijgen. »
Guy : « Kwaliteitsbloem heeft een prijs, net zoals goed brood. Bakkers en molenaars trekken aan hetzelfde zeel om consumenten goed te informeren over de echte waarde van goed brood en dus ook van goed bloem of meel. Dankzij hun aankoopgedrag zijn zij de motor van verandering. »
Maak kennis met Petty De Sloovere en Guy De Mol
Sinds mei 2022 is Petty De Sloovere aangesteld als secretaris-generaal van de Koninklijke Vereniging der Belgische Maalderijen. Ze heeft meer dan 20 jaar ervaring in de wereld van federaties, in het bijzonder als algemeen secretaris van de Koninklijke Unie van Koffiebranders.
Guy de Mol is bio-ingenieur en al 7 jaar eigenaar van Moulins de Statte in Huy. Hij is net zo gepassioneerd door de voedingsindustrie als door de landbouw, en interesseert zich meer bepaald voor milieu- en maatschappelijke kwesties.
Dankzij hun gezamenlijke troeven vormen ze een sterk team om samen de uitdagingen van KVBM aan te gaan: het vermogen van Petty om verschillende bedrijven samen te brengen rond gemeenschappelijke projecten, en Guy’s zeer diepgaande kennis van het molenaarsvak, maar ook van de uitdagingen van de hele sector.
