Wat hebben paprikachips, aardbeienyoghurt en muntwater met elkaar gemeen? Smaak natuurlijk! Als consument helpt een afbeelding van een paprika, een aardbei of een muntblaadje je de juiste smaak te kiezen. Maar hoe kunnen voedingsbedrijven, die grafische afbeeldingen van aroma’s en ingrediënten gebruiken om consumenten te informeren, dit doen zonder misleidend te zijn? Fevia nam het initiatief om meer duidelijkheid te creëren, en met de publicatie van een zogenaamde “guidance” door de FOD Economie is die er nu eindelijk gekomen.
Is het je ooit overkomen dat je een potje yoghurt met vanillesmaak wou kopen, maar per ongeluk thuiskwam met yoghurt met bananensmaak? Het overkwam een collega bij Fevia en eigenlijk is dat niet zo verwonderlijk. Onderzoek toont aan dat het overgrote deel van de consumenten letterlijk in een oogopslag keuzes maken. Om zo’n verwarring te vermijden, plaatsen voedingsproducenten vaak grafische afbeeldingen van de smaak op het etiket, liefst zo duidelijk en aantrekkelijk mogelijk. Want informeren en aanprijzen gaan op het etiket inderdaad hand in hand.
Het spreekt voor zich dat die dubbele functie niet mag doorslaan in misleiding. Dat spanningsveld is een heel complexe afweging waarbij we met heel wat factoren rekening moeten houden. Bovendien verschillen die product per product. Zowel op Europees als op Belgisch niveau bestaan er al heel wat regels waarmee voedingsproducenten rekening moeten houden om consumenten correct te informeren. De economische inspectie controleert indien voedingsetiketten op de Belgische markt conform die regels ontworpen zijn.
Toch bleef er, door de complexiteit van die afwegingen, in de praktijk vaak een interpretatiemarge van die vele regels waardoor het voor producenten vaak onduidelijk was wat wel en niet door de beugel kon. Bovendien zouden volgens bepaalde consumentenorganisaties sommigen van die grafische afbeeldingen de consumenten misleiden. Kortom: er was nood aan meer duidelijkheid voor iedereen! Bij gebrek aan een Europese consensus rond duidelijke richtlijnen nam Fevia enkele jaren geleden het initiatief om zelf met een voorstel naar de Belgische overheid te stappen.
Eind 2018 hadden we hierover een eerste overleg met het kabinet van toenmalig minister van consumentenbescherming Kris Peeters. Na overleg met onze voedingsbedrijven, onze sectoren en de FOD Economie, resulteerde dat halverwege 2019 in een eerste concreet ontwerp met richtlijnen. Dat voorstel werd vervolgens voorgelegd aan zowel Comeos als Test Aankoop om ook de visie van de handel en van de consumentenorganisatie hierin mee te nemen.
Een aangepaste versie kwam in 2020 bij Nathalie Muylle, die intussen de ministerpost van Kris Peeters had overgenomen en na een finale overlegronde hakte de nieuwe minister Yves Dermagne de laatste knopen door en keurde hij onlangs een “guidance” goed. Drie ministers dus en drie betrokken belangengroepen: het geeft aan hoe complex de uitdaging was om tot gebalanceerde richtlijnen te komen!
Maar is de “Guidance met betrekking tot het gebruik van afbeeldingen en vermeldingen die de smaak accentueren in de etikettering van levensmiddelen” ook effectief een stap vooruit? Vanuit Fevia zien we op verschillende vlakken toch positieve punten. Zo kwamen de richtlijnen er op aansturen van Fevia en na grondig overleg met de handel en de consumentenorganisaties. Bovendien is zo’n guidance weliswaar niet juridisch afdwingbaar maar het creëert wel meer duidelijkheid, en dus ook meer juridische zekerheid. Zowel voor voedingsproducenten en handelaars die producten op de markt brengen alsook voor de overheid die controleert.
Dat de richtlijnen het gebruik van afbeeldingen steeds mogelijk maken om de smaak van een product kenbaar te maken, ook wanneer die van een aroma komt, is een goede zaak. Ook voor consumenten. Een potje yoghurt met een gele kleur is tenslotte niet voldoende om in een oogopslag het onderscheid te maken tussen citroen-, banaan- of vanillesmaak… De richtlijnen voorzien wel dat etiketten een correcte kadering moeten voorzien om de consument duidelijk te informeren, bijvoorbeeld door expliciet het woord “smaak” naast een afbeelding toe te voegen en/of via een vermelding in de verkoopsbenaming. De regels rond het percentage van bepaalde ingrediënten, zoals fruit, in de ingrediëntenlijst aan te duiden, blijven steeds van toepassing. Zo kan er dus geen sprake zijn van misleiding.
Een minder evident, maar voor Belgische voedingsbedrijven heel belangrijk voordeel van de nieuwe guidance is dat ze quasi identiek is met de voorschriften die de Franse overheid gebruikt. Heel wat Belgische producten vinden immers hun weg naar de Franse markt. Telkens aparte etiketten voorzien per markt zou onze bedrijven nodeloos op kosten drijven. Dat er ook in Nederland verder gewerkt wordt aan gelijkaardige richtlijnen, die idealiter aansluiten op de Belgische aanpak, kunnen we dus enkel toejuichen.
Een mooie stap vooruit dus, maar we zien nog mogelijke verbeterpunten. Zo bestaat er naast deze nieuwe guidance nog oude wetgeving die voor bepaalde producten afwijkende regels oplegt. Het zou beter zijn om die oude Koninklijke Besluiten, bijvoorbeeld voor limonade, te herbekijken en uniforme regels na te streven. De Belgische overheid is trouwens zelf vragende partij om de bepalingen rond afbeeldingen op het etiket te schrappen bij de herziening van het KB Limonades, net omdat er geen reden is om enkel voor limonades afzonderlijke regels te hebben. Maar jammer genoeg ligt de herziening van dat oude KB Limonades al een hele tijd stil.
Omdat het toch over vrij complexe richtlijnen gaat, ijveren we ervoor om samen met de overheid een webinar te organiseren waar we bedrijven meer toelichting geven. Tenslotte vragen we om ook een handige visuele ‘beslissingsboom’ te voorzien. Zo creëren we samen nog meer duidelijkheid voor voedingsbedrijven, handelaar, overheid en consumenten!
Meer details over de inhoud van de nieuwe guidance vind je hier