Spiegeltje spiegeltje aan de wand: wat doet het statiegeld met ons land?
Zwerfvuil: het blijft helaas een terugkerende problematiek die we maar al te graag de kop willen indrukken. De voedingsindustrie onderzoekt meerdere pistes, waaronder het digitale statiegeldsysteem. Maar wees ervan bewust: het project is één aspect van het totaalplaatje waarin elke schakel een rol te spelen heeft. Want Every Packaging Counts!
Als voedingsindustrie zijn we kritisch en houden we onszelf regelmatig een spiegel voor. We beseffen dat we al veel inspanningen leveren in het meer circulair maken van onze verpakkingen en in de strijd tegen zwerfvuil, alleen is dat niet genoeg. Een jaar geleden, ontwikkelde Fevia daarom met Comeos en Fost Plus een geïntegreerd actieplan onder de noemer Every Packaging Counts, dat zich baseert op vijf fundamentele pijlers. Nu, één jaar later, blijft dat plan nog steeds onze leidraad.
1. De blauwe zak als hoeksteen
Sinds 2021 mogen alle plastic verpakkingen in de Nieuwe Blauwe Zak. De blauwe zak is een eenvoudig, efficiënt en laagdrempelig systeem waarmee de Belg zijn of haar verpakkingsafval kan sorteren. De huis-aan-huisinzameling van PMD via de blauwe zak is het fundament voor de uitstekende recyclagecijfers die we jaar na jaar laten optekenen in ons land. In 2022 recycleerden we met de Nieuwe Blauwe Zak 10,7 kg plastic per inwoner.
De blauwe zak duikt dan ook opvallend vaker op. Het is namelijk verplicht om overal PMD te sorteren. Niet alleen thuis, ook in horecazaken, bioscopen, bedrijven, op school, in ziekenhuizen: noem maar op. Overal waar huishoudelijke verpakkingen aanwezig is, moet het ook gesorteerd worden. Om deze organisatie in goede banen te leiden, biedt de blauwe zak dus de beste oplossing.
Om al die plastic verpakkingen te verwerken, investeert België in nieuwe recyclagefabrieken, waarvan vier reeds operationeel zijn. Deze investering maakt van België een Europese voorloper in de creatie van een lokale, circulaire verpakkingseconomie. Kortom: de blauwe zak blijft de hoeksteen voor een duurzame aanpak van het zwerfvuilprobleem en een maximale recyclage.
2. Inzetten op preventie en hergebruik
Tegen 2025 wil de voedingsindustrie uitsluitend recycleerbare, herbruikbare of biologisch afbreekbare verpakkingen op de markt brengen. Hergebruik zit dus duidelijk in onze doelstellingen. We richten ons op systemen en businessmodellen voor herbruikbare verpakkingen en verpakkingsvrije oplossingen, onder meer voor take-away en consumptie buitenshuis.
Valipac bevestigt dat hergebruik mogelijk is: ieder jaar gebruiken bedrijven vijf keer meer herbruikbare verpakkingen dan wegwerpverpakkingen. Maar voor huishoudelijke verpakkingen (behalve voor dranken, dat systeem is al jarenlang goed ingeburgerd) is dit minder evident.
In het voorjaar van 2022 kwam een belangrijke stap in dit proces: Fevia Vlaanderen engageerde zich samen met 7 voedingsbedrijven om nieuwe bedrijfsmodellen te ontwikkelen. Via de Green Deal Anders Verpakt werken zij aan verpakkingsvrije of herbruikbare verpakkingsoplossingen voor verschillende contexten: retail, B2B, thuis en onderweg.
Op zoek naar nog meer concrete preventiemaatregelen?
Je leest het in ons preventieplan 2022-2025
Onze bedrijven gaan verder op de ingeslagen weg, ook al wordt het steeds moeilijker om nog bijkomende preventiemaatregelen te nemen, zeker rond de vermindering van de hoeveelheid verpakking. Veel verpakkingen lopen tegen hun grenzen aan, wil men de bescherming van het product niet in het gedrang brengen.
3. Bedrijfswereld neemt verantwoordelijkheid
Een nieuwe Europese richtlijn bepaalt dat bedrijven die verpakkingen op de markt brengen vanaf 1 januari 2023 moeten instaan voor de kosten van het zwerfvuil dat afkomstig is van hun producten. Voedingsbedrijven willen hun verantwoordelijkheid nemen, alleen motiveert deze taks niet om zwerfvuil efficiënt aan te pakken.
In een eerder opiniestuk van Ann Nachtergaele pleitten we voor een echte samenwerking tussen de gemeenten en het bedrijfsleven om samen de zwerfvuilproblematiek aan te pakken. Niet met een platte taks dus, maar op basis van een correcte bijdrage die echt gebaseerd is op efficiënte diensten.
Bovendien wordt de sector overspoeld met een kakafonie aan (nieuwe) wetgeving op het gebied van verpakkingen. Fevia roept de federale en regionale overheden op om hun visies op elkaar af te stemmen en hun maatregelen in overleg met de voedingsindustrie te coördineren. Lees meer.
4. Investeren in innovatie en slimme nieuwe systemen
Ons land speelt een voortrekkersrol op het vlak van verpakkingsrecyclage. Die lijn willen we ook doortrekken in onze zwerfvuilaanpak. We onderzoeken daarom het potentieel van een slim, digitaal statiegeldsysteem, waarmee we zo twee vliegen in een klap slaan: nog meer recyclage en minder zwerfvuil. We behouden het comfort van de blauwe PMD-zak thuis – inclusief de ijzersterke inzamelresultaten – én we bieden een oplossing voor de consumptie buitenshuis omdat de blikjes en flesjes ook daar in de blauwe vuilnisbakken kunnen.
Het pilootproject in Bobbejaanland zit erop. Ook het proefproject in Center Parcs De Haan loopt op z’n einde. Daar werden ook de thuisscanner voor digitaal statiegeld uitgetest. Vanaf half oktober worden de resultaten verwerkt en voorgelegd aan de regeringen van ons land.
Liesbet Sommen, woordvoerster van “Samen voor Slim Statiegeld” vult aan: “Een nette leefomgeving is belangrijk voor het welzijn van mensen en voor onze natuur. We zijn de gebruikers van het digitale statiegeldsysteem tijdens de pilootprojecten dankbaar voor hun deelname. Het gebruiksgemak en de inzet tegen zwerfvuil gaf een positieve energie. We blijven ook in nauw overleg met de aangesloten leden van Fevia en Comeos, de steden en gemeenten en de politieke wereld. Digitaal statiegeld is een win-win voor iedereen.”
Meer weten over het potentieel van het digitale statiegeldsysteem?
AB InBev, Coca-Cola en Spadel leggen het je uit
5. Beloon wie het goed doet
Zwerfvuil is het resultaat van een afwijkend gedrag bij een minderheid van de bevolking. Een efficiënt handhavingsbeleid blijft essentieel voor deze hardleerse groep. Tegelijk willen we de mensen die het juiste doen, belonen, onder meer via beloningssystemen zoals De Click van Fost Plus.
Dat is een applicatie waarbij je zwerfvuil scant en nadien in de vuilbak gooit. In ruil krijg je Circular UCoins die je kan gebruiken in deelnemende winkels, maar ook gemeenten.
In sommige gemeentelijke zwembaden krijg je een gratis tienbeurtenkaart bijvoorbeeld. Nieuwe samenwerkingen komen dan ook vaker tot stand, zoals met stad Luik tijdens de “foire d’octobre”.
Met De Click wordt het dus meteen ook voor iedereen duidelijk dat afval wel degelijk waardevol is. In juni 2023 bereikte De Click een mijlpaal van maar liefst een miljoen stuks vermeden zwerfvuil.
“Every packaging Counts” is een ambitieus plan met veel aspecten en grote uitdagingen. Om dit plan te doen slagen, heeft de sector steun nodig. Niet enkel van de overheid en stakeholders, maar nog meer van de consument en de burger. Communicatie speelt een belangrijke rol om de nodige gedragsverandering te realiseren. Elke verpakking telt, maar jij evengoed!