Hoe kijkt de Belgische consument naar lokale voeding?

VLAM riep mei uit tot de ‘Maand van de lokale voeding’. Het Vlaams Centrum voor Agro- en Visserijmarketing (VLAM) plaatst deze maand onze lokale voeding in de kijker. Maar hoe is het gesteld met die lokale voeding: wat is kenmerkend en hoe kijkt de consument ernaar? In dit artikel laten we Filip Fontaine, de CEO van VLAM, aan het woord over de voorkeuren van de Vlaamse consument. Philippe Mattart, algemeen directeur van het Waalse agentschap voor de promotie van kwaliteitslandbouw Apaq-W, neemt de Waalse trends voor zijn rekening. 

Welke initiatieven nemen jullie in Wallonië op het gebied van lokale voeding?

Philippe : "Bij Apaq-W werken we op marktniveau, we proberen de consument te sensibiliseren over de noodzaak om lokaal te eten, om duurzame en seizoensgebonden producten te verkiezen. We nodigen de consument ook uit om rekening te houden met waarden en om de voorkeur te geven aan producten die afkomstig zijn van eigen bodem, in plaats van geïmporteerde producten te consumeren."

Wat kenmerkt Belgische voeding?  

Filip: "Kwaliteit, voedselveiligheid, productiemethoden, efficiëntie, land- en watergebruik. We gaan veel beter om met energie, het dierenwelzijn zit hoog in het veld, dus eigenlijk de hele omkadering en de output zijn hoogkwalitatief en worden gekenmerkt door een hoge graad van vakmanschap."

Philippe: "De Waalse voeding is heel hard verbonden met de Waalse bodem. Onze kwaliteitsproducten komen voort uit landbouw en voedselproductie."

Hoe staat de Belgische consument tegenover lokale voeding?  

Filip: "We hebben heel wat onderzoek gedaan naar hoe de Vlaamse consument kijkt naar lokale voeding en we zien dat 70 à 75% echt trots is op wat hier in België gemaakt wordt, en dat gaat over zowel pure landbouwproducten als verwerkte producten. 70% van de Belgen vindt zelfs dat we de producten die we in België maken niet meer moeten importeren, en dat we dus eigenlijk maximaal moeten inzetten op lokale voeding."

Philippe : "In de eerste plaats is de consument geïnteresseerd in de prijs van voeding, en vervolgens in duurzaamheid en het effect van het consumeren van kwaliteitsvoeding. Daarnaast zijn ook de kwaliteit, betrouwbaarheid en traceerbaarheid van voedsel belangrijk. Daarom zijn veel consumenten geïnteresseerd in lokale producten."

Zien jullie een toename in de consumptie van lokale voeding?  

Filip: "We zien op zijn minst de intentie om lokaal te gaan kopen. De wil is er. In de coronaperiode hebben we echt gepiekt in de ambitie om binnenlands te kopen, toen waren onze lokale voedselmensen heel belangrijk. Als we het corona-effect buiten beschouwing laten, dan stijgt de consumptie van lokale voeding lichtjes in vergelijking met de periode voor corona. Als we naar duurzame voeding kijken, wat geen synoniem is voor lokale voeding, dan zien we dat die met de huidige inflatie een klein beetje onder druk komt te staan."

Philippe : "Tijdens de coronarisis was er een sterke stijging van de consumptie van lokale producten. Helaas hebben we bij de follow-up een daling vastgesteld als gevolg van de crisis. Er is inderdaad sprake van "downtrading", namelijk dat de consument liever goedkope producten koopt in discountwinkels dan winkelt bij lokale producenten. En dat heeft vooral te maken met de verminderde koopkracht van de consument."

Welke trends signaleren jullie op vlak van lokale voedingsconsumptie? 

Filip: "80% van de Vlamingen spreekt de intentie uit om steeds meer te gaan kiezen voor lokale voeding. Als je naar de aankoopcriteria kijkt, dan zie je dat 90% smaak en 85% versheid belangrijk vinden. De houdbaarheidsdatum, geur en prijs staan gelijk op zo’n 80%. De prijs zit dus in de top 5, maar smaak en versheid zijn belangrijker. Pure ingrediënten, pure gerechten en klassieke gerechten: daarvan geeft 70 à 80% van de Vlamingen aan dat ze in de toekomst meer ermee willen werken. De trend is duidelijk: we gaan naar eerlijk, oprecht, normaal eten in de toekomst. En daar spelen wij op in met onze recepten van Lekker van bij ons."

Philippe : "We zien dat consumenten steeds meer belangstelling tonen voor lokale en duurzame producten, maar bij hun aankopen blijken ze nog meer rekening te houden met de prijs. Consumenten kopen minder lokaal in een situatie van verminderde koopkracht. We moeten de consument dus aanmoedigen om zich tot de lokale producten te wenden die, in tegenstelling tot wat mensen misschien denken, niet noodzakelijk duurder zijn."

Is de Belgische consument meer chauvinistisch in vergelijking met andere landen?  

Filip: "Over het algemeen wordt gezegd dat wij minder chauvinistisch zijn en dat we op dat niveau niet helemaal meedraaien met het buitenland. Wat we wel zien is dat men in het buitenland veel schaamtelozer inzet op lokaal. In de Franse, Duitse en Engelse winkels wordt dat veel nadrukkelijker gepromoot. Daar is het inlandse echt een kwaliteitslabel geworden, een verkoopstrigger als het ware en dat wordt duidelijk op hun verpakking meegegeven. Ik denk dat ze daar hun verkoopcijfers eens goed bekeken hebben, en ik denk dat het hoog tijd is dat ze dat hier ook doen."

Philippe : "Ik denk dat de Belgische consument nog niet chauvinistisch genoeg is. Er zijn bijvoorbeeld maar een tiental streekproducten in Wallonië, maar in Frankrijk zijn er 400. En er zijn honderden beschermde geografische aanduidingen in Frankrijk. Ik denk dat we nog meer moeten inzetten op de productidentiteit. We moeten de consument echt zin geven om chauvinistischer te worden."

Waarom zouden consumenten lokaal moeten kopen?  

Filip: "Ten eerste is het kwalitatief gezien het beste product dat je kan kopen en ten tweede steun je de lokale economie en de bedrijven en zo ondersteun je jouw eigen sociale weefsel. De fair price is ook een van de redenen waarom veel consumenten lokaal kopen, maar 15% van de Vlamingen vindt dat de landbouwer correct vergoed wordt en dat hij dus meer moet verdienen."

Philippe : "Het is om verschillende redenen belangrijk om lokaal te kopen. Ten eerste: we mogen niet vergeten dat onze landbouw de helft van het Waalse grondgebied vertegenwoordigt. Het is dus echt belangrijk om de economische dynamiek te beschermen. Ten tweede: lokale voeding draagt bij tot de milieu- en klimaatkwesties. Ten derde: het vertrouwensargument. Als consumenten lokaal eten, weten ze dat ze kunnen vertrouwen op de kwaliteit en traceerbaarheid van hun eten."

Welke evoluties staan er ons de komende 10 à 15 jaar te wachten?  

Filip: "Wij hebben nog nooit zo veel, zo goed, zo veilig en zo goedkoop voedsel geproduceerd. Maar ik denk dat de grote hoeveelheid en de goedkope prijs stukje bij beetje gaan verdwijnen en dat dat de grote innovatie zal zijn. De tweede grote shift is van een global market naar een meer local market." 

Philippe : "Ik denk dat de consument steeds meer belangstelling zal krijgen in kwaliteit en milieu. Ik denk dat er vandaag nog opportuniteiten zijn, zoals voedsel koppelen aan duurzaamheid en milieu. Daarnaast zal de consument steeds meer geïnteresseerd zijn in kwaliteit en in producten die in België bestaan maar nog onvoldoende bekend zijn, zoals lamsvlees. Er zijn dus sectoren die zich nog verder kunnen ontwikkelen."

Welke opportuniteiten zijn er voor Belgische voedingsbedrijven naar de toekomst toe?  

Filip: "60 à 70% van de consumenten geeft de voorkeur aan producten van bij ons. Mijn advies is: probeer maximaal in te zetten op die lokale producten, en maak dat ook duidelijk aan de consument. Wij hebben van Jo Brouns middelen gekregen om de lokale producten richting de verwerkers duidelijker naar voren te brengen. Op lange termijn lijkt de productie outsourcen naar het buitenland mij geen goed idee. De helft van de consumenten vindt het land van herkomst belangrijk, dus dan zou ik toch overwegen om daar echt strategisch over na te denken."

Philippe: "We moeten proberen de behoeften van de consumenten te begrijpen en nog meer investeren in innovatie. Er zijn echt producties die nog niet voldoende ontwikkeld zijn. Er zijn veel opportuniteiten om alle producties in België in het algemeen meer zelfvoorzienend te maken. Vervolgens is het belangrijk om te investeren in kwaliteitsmarketing, die inzet op differentiatie. Het is belangrijk te investeren in kwaliteitsmarketing, die de nadruk legt op differentiatie. Ik denk dat consumenten gevoelig zijn voor de waarden die aan de producten worden gekoppeld. Duurzaamheid, verschil, kwaliteit, lokale herkomst, dat zijn de dingen waar de consument van houdt. We moeten echt werken aan nabijheid, aan korte toeleveringsketens, aan de identificatie van de sector en aan het feit dat deze lokaal is, dat hij de eisen van duurzaamheid en kwaliteit respecteert."

Ligt lokale voeding jou ook na aan het hart?  
Zit jij in de Vlaamse horeca of handel en verkies jij ook lokaal lekkers? Meld je dan aan om ambassadeur te worden voor het initiatief ‘Voedsel verbindt boer en burger’!