15 jaar innovatie in de Vlaamse voedingsindustrie
Hiep hiep hoera! Flanders’ FOOD, de speerpuntcluster van de Vlaamse voedingsindustrie, viert dit jaar haar 15-jarig bestaan. Geen beter moment om het belang van innovatie en de rol van Flanders’ FOOD voor onze voedingsbedrijven nogmaals in de kijker te zetten. Want innovatie is de drijvende kracht achter de groei van de voedingsindustrie, en dat wil Fevia Vlaanderen samen met Flanders’ FOOD blijven ondersteunen in samenwerking met het Agentschap Innoveren & Ondernemen (VLAIO), de kennisinstellingen, talrijke andere partners en uiteraard ook met de overheid. “Iedereen heeft alvast de smaak van innovatie te pakken gekregen, en dat is misschien onze grootste realisatie”, verklaarde Jan Vander Stichele, voorzitter van Flanders’ FOOD en van Fevia, tijdens het online verjaardagsfeestje dat vorige maand doorging.
Van innovatiecentrum tot speerpuntcluster
Flanders’ FOOD vierde haar 15 jaar met een online event dat begon met een “reis door het verleden”. Zo leer je dat Flanders’ FOOD sinds haar ontstaan in 2005 en doorheen de jaren een reeks benamingen kreeg: van innovatiecentrum, excellentiepool, competentiepool tot lichte structuur, dan werd het een innovatieplatform om uiteindelijk erkend te worden door de Vlaamse overheid als volwaardige speerpuntcluster in 2018. In deze rol zet Flanders’ FOOD nu ook in op internationale samenwerking en strategisch basisonderzoek (lees het persbericht hier).
Flanders’ FOOD kon stappen vooruit zetten dankzij Fevia Vlaanderen, een aantal sterke believers onder de voedingsbedrijven en natuurlijk dankzij het harde werk van haar medewerkers. Flanders’ FOOD werd snel een voorbeeld in elk innovatieverhaal. En dat loonde, want ondertussen worden miljoenen euro’s toegekend aan innovatieprojecten. In 2019 waren dat 13 projecten voor een totaal budget van maar liefst 33 miljoen, waarvan 24 miljoen euro uit subsidies.
Jan Vander Stichele, voorzitter van de Raad van Bestuur van Lotus Bakeries en voorzitter van Fevia, is sinds 2006 ook voorzitter van Flanders’ FOOD. Hij begreep al snel hoe belangrijk Flanders’ FOOD was voor voedingsbedrijven in Vlaanderen: “De hoge drempel voor bedrijven richting innovatie en samenwerking met de kennisinstellingen werd zichtbaar verlaagd en CEO’s gingen meer in interactie met hun R&D mensen”. Hij beschrijft Flanders’ FOOD als een ware verbinder, tussen bedrijven, tussen sectoren, tussen kennisinstellingen, en tussen bedrijven en kennisinstellingen, waardoor kennis wordt opgebouwd en snel kan doorstromen naar effectieve innovaties en commercialisaties.
Samenwerken om voorsprong te houden
Wie voedingssector zegt, zegt kmo-sector. En kmo-bedrijfsleiders ontbreekt het vaak aan kennis, middelen en vooral tijd om de weg te vinden in het toch wel complexe innovatielandschap. Vandaar dat Fevia Vlaanderen en een aantal bedrijven besloten om via Flanders’ FOOD een antwoord te bieden op die nood van kmo’s en ze volop te ondersteunen in hun weg naar innovatie. “Samenwerking is hier steeds het motto geweest: samenwerking tussen bedrijven, groot en klein, samenwerking met andere sectoren, kennisinstellingen, universiteiten, dienstverleners en de overheid. Dit om competitiever en weerbaarder te worden”, verklaarde Nadia Lapage, secretaris-generaal van Fevia Vlaanderen, tijdens het online event.
Voedingsbedrijven werken in een heel competitieve markt, met heel veel prijsdruk. Het is dus cruciaal dat ze competitief kunnen blijven, dat ze voorsprong kunnen houden op hun concurrenten. “Of het nu gaat over productinnovatie, procesinnovatie, technologische innovatie, innovatie rond duurzaamheid en circulariteit, organisatorische innovatie of digitalisering, innovatie is en blijft dus een must voor de voedingsindustrie”, aldus Nadia.
Van troubleshooting naar roadmaps
Maar wat we vandaag nog al te vaak zien, is dat bedrijven vooral innoveren in processen en in het lanceren van nieuwe producten op korte termijn. Dat zegt ook VUB professor Luc De Vuyst, die meewerkte aan de oprichting van Flanders’ FOOD en al jaren actief meewerkt aan innovatieprojecten. Volgens hem is er nog “veel potentieel om in te zetten op onderzoek en ontwikkeling, vooral dan om te innoveren op lange termijn”. En zo evolueerde de rol van Flanders’ FOOD ook. “In de beginjaren ging het om ‘troubleshooting’ om problemen snel op te lossen, in bijvoorbeeld productieprocessen en waar er onderzoek voor nodig was op korte termijn, om hulp te bieden aan bedrijven.”
Vandaag heeft Flanders’ FOOD een gediversifieerde aanpak met eigen “roadmaps” die een periode van 10 jaar bestrijken: ‘van graan tot brood’, ‘van varken tot charcuterie’, ‘van aardappel tot friet’, ‘van groente tot veggie’, ‘de voedselverpakking van de toekomst’. De bedoeling is om voedingsbedrijven voor te bereiden op uitdagingen waarvoor we vroeg of laat kennis gaan nodig hebben. Dankzij Flanders’ FOOD en het overheidsagentschap VLAIO kunnen projecten ingediend worden om onderzoek te doen met meerdere bedrijven. En de bedoeling is ook om zo veel mogelijk kmo’s hierin mee te nemen.
Kijken naar de toekomst, met de focus op nieuwe trends
De boodschap is duidelijk: onze voedingsbedrijven moeten zich voorbereiden op de toekomst en op wat er binnen 10 jaar op ons bord komt. En daarvoor heeft Flanders’ FOOD grootse plannen. Inge Arents, Algemeen directeur van Flanders’ FOOD sinds 2016, licht alvast een tipje van de sluier op: “Om de komende jaren nog beter te kunnen inzetten op zowel toegepast onderzoek als op ondersteuning van de vele kmo-voedingsbedrijven in Vlaanderen, gaan we verder investeren in pilootinfrastructuur.”
Flanders’ FOOD werkt al jaren samen met de Food Pilot in Melle, die ze oprichtte in samenwerking met het Vlaams Instituut voor Landbouw-, Visserij- en Voedingsonderzoek (ILVO). De Food Pilot is een soort “proeftuin”, of “living lab” waarin voedingsbedrijven via co-creatie oplossingen kunnen vinden voor hun uitdagingen. Zo helpt de Food Pilot om producten of processen te verbeteren of om een nieuw product op de markt te brengen.
Tegelijk richt de Food Pilot zich op huidige en nieuwe maatschappelijke trends. Denk bijvoorbeeld aan de valorisatie van reststromen om voedselverlies tegen te gaan, de eiwittransitie, meer evenwichtige voeding of digitalisering. De Food Pilot heeft al voor een reeks zeer originele en succesvolle creaties gezorgd die zowel heerlijk zijn, als nutritioneel een meerwaarde hebben en goed zijn voor de planeet: van appel- en cacao-pulp, nieuwe houdbaarheidstechnieken op maat, een kaasalternatief op basis van noten, tot haverpasta en koekjes uit pitjes van bosbessen.
Innoveren met zuurdesem
Een concreet voorbeeld van een innovatie die al lang op de radar staat bij Flanders’ FOOD is zuurdesem. Vandaag komt het licht zurige brood terug in de smaak als één van de trends om meer natuurlijk gefermenteerde producten en processen te gebruiken. Maar hoe maak je een brood, baguette of pistolet met zo’n aroma, en dit op natuurlijke wijze? Om daarop te antwoorden zet Flanders’ FOOD momenteel een pilootbakkerij op voor zuurdesembrood om fermentatieprocessen beter in kaart te brengen voor het ontwikkelen van nieuwe producten met nieuwe smaken, aroma’s en texturen. In de pilootbakkerij kunnen bakkerijbedrijven hun recepten en processen testen.
Flanders’ FOOD zal hiervoor samenwerken met de VUB, waar de pilootbakkerij gevestigd wordt, onder leiding van professor De Vuyst, gespecialiseerd in zuurdesem, KU Leuven en een aantal bedrijven waaronder Puratos, wereldwijd marktleider op het gebied van zuurdesem. Fabienne Verté, Senior Research Manager Functional Fermentation bij Puratos, ziet zo’n samenwerking als een echte win-win: “We delen en verbreden allen onze kennis en inzichten om mee te zijn met state-of-the-art technieken en de functionaliteiten van zuurdesem, zoals gezondheidseigenschappen, beter te begrijpen en op deze manier onze producten nog evenwichtiger te maken. Flanders’ FOOD is altijd de ideale netwerking partner geweest om samenwerking rond innovatie te faciliteren en er de nodige aandacht voor te geven.”
Nieuwe (jonge) partners aan boord nemen
In 2021 wil Flanders’ FOOD volop investeren in nieuwe pilootinfrastructuur, in Melle maar ook op nieuwe locaties en met meer partners. Naast een bakkerij, komt er ook een eiwitextractielijn, een frietjesfabriek, en een kitchen pilot voor bereide maaltijden. “We willen blijven inzetten op onderzoek, maar ook voedingsbedrijven helpen om concrete realisaties op de markt te brengen”. De innovatiepioneer van de Vlaamse voedingsindustrie blijft vragende partij voor nieuwe piloten, voor grote en kleinere bedrijven. Hiervoor reikt Inge ook de hand uit naar de overheid, om niet enkel te investeren in nieuwe apparatuur, maar ook in de mensen die innovatie mogelijk maken.
Op langere termijn wil Flanders’ FOOD ook “starters” aan boord krijgen, beginnende ondernemers die innoverend zijn en ambitie hebben. “Starters hebben frisse en innovatieve ideeën, maar hebben vaak nood aan ondersteuning voor de eerste productie en eerste commercialisaties. We lanceerde bijvoorbeeld onlangs een project met een jonge starter rond kweekvlees. Tegelijk hebben startende bedrijven niet de ervaring om te weten hoe om te gaan met bepaalde uitdagingen of onverwachte factoren die typisch zijn in de voedingsindustrie. Die starters willen we koppelen aan onze meer traditionele voedingsbedrijven, zodat iedereen van elkaar kan leren. De combinatie van starters en nieuwe thema’s blijft zeker op onze agenda.”
Op die agenda komen er nog thema’s: van vertical farming tot nieuwe gewassen met nieuwe texturen en smaken. “Naast zout-, suiker- en vetreductie willen we kijken naar nieuwe nutritionele eigenschappen van onze voeding, die nog beter kunnen bijdragen aan een evenwichtige en aangepaste voeding. En hier zal digitalisering ongetwijfeld een rol in spelen, om de eetgewoonten en noden van consumenten nog beter in kaart te brengen, er over communiceren en ervoor zorgen dat ze die kennis zelf willen toepassen. Het is opnieuw een mooi maar uitdagend plan dat we enkel in samenwerking met onze bedrijven, onze partners en de overheid kunnen uitwerken.”, concludeert Inge.
Zo blijft Flanders’ FOOD trouw aan haar initiële missie: kennis ontwikkelen, verspreiden en toepassen richting evenwichtige voeding. Wij wensen Flanders’ FOOD alvast een lekkere toekomst!
In deze video ontdek je hoe het voedingsbedrijf en gevogelte specialist Volys dankzij Flanders’ FOOD nieuwe innovatieve producten op de markt brengt: klik hier
