De nieuwe Europese richtlijn rond oneerlijke handelspraktijken moet nu worden omgezet in de Belgische wetgeving. Binnen het Belgische Ketenoverleg gingen we de voorbije maanden in dialoog met onze ketenpartners over hoe dat moet gebeuren. Het goede nieuws is dat we akkoord zijn over hoe we het toezicht op mogelijke oneerlijke handelspraktijken moeten organiseren. Maar over de inhoud van wat een oneerlijke handelspraktijk is en wie bescherming verdient, liggen de standpunten ver uiteen…
De ketenpartners - landbouw, voedingsindustrie en retail - zijn akkoord over de nood aan een instantie die efficiënt en effectief toezicht houdt op (on)eerlijke handelspraktijken. Een stok achter de deur kortom. Maar we verkiezen ook een aanpak die vertrekt van een vrijwillige bemiddeling. Eerst de dialoog aangaan dus, en pas als die mislukt is het tijd voor de stok achter de deur. Tenslotte zien alle partners ook de meerwaarde van een evaluerende rol voor het Ketenoverleg.
Tot daar het goede nieuws. Over enkele essentiële principes liggen de meningen helaas ver uiteen. Ten eerste over het toepassingsgebied van de nieuwe wet. Voor Fevia was het nochtans van meet af aan duidelijk dat de bescherming tegen oneerlijke handelspraktijken moet gelden voor alle voedingsproducenten zonder onderscheid. “Unfair is unfair”, dat was en is het principe waarachter we staan. Ten tweede is er discussie over de lijst van wat oneerlijke handelspraktijken juist zijn. Op het terrein stellen we een aantal onaanvaardbare praktijken vast die niet aan de toepassing van de nieuwe wet mogen ontsnappen. Een één-op-één omzetting van de Europese richtlijn is daarom onvoldoende.
Alle voedingsproducenten beschermen
Retailers vormen door hun beperkte aantal en hun positie in de agro-voedingsketen een flessenhals tussen de vele duizenden voedingsproducenten die hun producten op de markt brengen en de miljoenen consumenten die voeding en dranken kopen. Dat geeft hen een grote onderhandelingsmacht tegenover hun leveranciers. Dat merken we op het terrein: 96% van de Europese voedingsproducenten werd op één of andere manier al eens geconfronteerd met oneerlijke handelspraktijken. Dat geldt voor alle voedingsproducenten, klein en groot.
Des te meer trouwens omdat retailers zich (inter)nationaal verenigen in zogenaamde ‘handels- of aankoopallianties’. De retailers gebruiken die allianties om in groep met hun leveranciers te onderhandelen en dus de druk op te voeren. De Europese richtlijn wil terug evenwicht brengen in de machtsverhoudingen binnen de agro-voedingsketen. Die aankoopallianties moeten dus ook onder de toepassing van die nieuwe wetgeving vallen.
Werken met een (getrapt) plafond is geen goed idee
Alle schakels in de keten, kleine én grote producenten werken nauw samen. Druk op grotere spelers komt daardoor sowieso ook bij kleinere spelers terecht. De bescherming beperken tot bedrijven met een globaal zakencijfer van 350 miljoen euro wereldwijd, zoals de Europese richtlijn onder druk van retailers voorziet, maakt bovendien dat heel wat van onze leden geen bescherming genieten.
Ook bedrijven die klein zijn op de lokale markt maar veel exporteren, dreigen zo geen bescherming te genieten. Dat plafond van 350 miljoen is gewoon geen goede indicator voor de onderhandelingsmacht en vormt een rem op de export en de groei. En wat als retailers in de toekomst kleine, goed beschermde spelers links laten liggen en enkel nog werken met grotere spelers die diezelfde bescherming niet genieten? Zo zou die exclusieve bescherming van kleine spelers zich uiteindelijk nog tegen hen keren!
Bovendien voorziet de richtlijn nu een getrapt plafond, waarbij je bescherming afhangt van je eigen zakencijfer en van dat van de retailer aan wie je levert. Maar dat zakencijfer evolueert: door marktevoluties en groei kan het dan ook gebeuren dat een bedrijf plots niet meer van de bescherming geniet. Die aanpak maakt het nog complexer en brengt rechtsonzekerheid: ga als bedrijf maar eens continu na of de omzet van je afnemers wereldwijd boven of onder de drempel valt! Een goede bescherming vergt dat je op elk moment weet dat je beschermd bent en tegen wie je beschermd bent.
Lijst van oneerlijke handelspraktijken vervolledigen
Zestien oneerlijke handelspraktijken worden voortaan bij wet verboden - in een zogenaamde ‘zwarte lijst’ - of aan voorafgaandelijke schriftelijke afspraken onderworpen - in een zogenaamde ‘grijze lijst’. Toch zien we op het terrein nieuwe praktijken opduiken die onaanvaardbaar zijn in een eerlijke handelsrelatie. Die moeten voor ons nog opgenomen kunnen worden in de lijst bij de omzetting in het Belgisch recht.
Zo kan het voor de voedingsindustrie niet dat producenten geconfronteerd worden met eenzijdige wijzigingen van gemaakte afspraken. Of dat hen acties of bedingen worden opgedrongen waarbij ze onvoldoende zicht hebben op de omvang van te leveren volumes, of de (kosten)impact. En uiteraard zijn er ook de zogenaamde “delistings”: een onaanvaardbare praktijk waarbij producten zonder tijdige voorafgaande aankondiging en rechtvaardiging uit het aanbod en uit de rekken worden gehaald, vaak als drukkings- of vergeldingsmaatregel. We zien ook deze praktijk helaas steeds vaker opduiken bij retailers die deel uitmaken van zo’n ‘handels- of aankoopallianties’.
Samen de taart groter maken
Alle schakels in de voedingsketen hebben elkaar nodig. Maar we werken best op een correcte manier samen. Beter dan ten koste van elkaar een groter stuk van een kleiner wordende taart - de krimpende binnenlandse markt - te willen veroveren, denken we er beter over na hoe we ons ecosysteem kunnen dynamiseren en de taart vergroten.
Dat doen we via eerlijke handelspraktijken, door meer coördinatie, door gemeenschappelijke uitdagingen samen aan te pakken en door met onze beleidsmakers te zorgen voor een kader dat fiscale en andere handicaps ten aanzien van het buitenland wegwerkt. En door ervoor te zorgen dat de focus niet langer louter ligt op de laagste prijs, maar op kwaliteit, veiligheid, diversiteit en duurzaamheid. Die hebben een prijs: de juiste prijs!
