Evolutie van de marges - aflevering 1: globaal overzicht

De FOD Economie heeft recentelijk een update gepubliceerd van zijn studie van december 2022 die het prijsverloop in de voedingskolom beschreef en een analyse maakte van het prijstransmissiemechanisme in België en de buurlanden. Conclusie: het hele agrovoedingssysteem staat onder druk.

Landbouw: na 2 slechte jaren verbeteren (sommige) inkomens

In de landbouwsector blijkt dat, in 2022 met de stijging van de landbouwprijzen voor een aantal producten, de waarde van de productie sterk is gestegen. Echter zijn de kosten eveneens sterk gestegen. Het netto-inkomen is echter aanzienlijk toegenomen ten opzichte van 2020 en 2021 (twee slechte jaren).

Gezien de recente daling van de productiekosten en de aanhoudend hoge prijzen voor bepaalde landbouwproducten, zou het jaar 2023 zelfs nog beter moeten zijn. Achter dit algemene beeld verschuilen echter grote verschillen tussen de verschillende technische en economische benaderingen. Bepaalde sub-sectoren, zoals de productie van varkensvlees en de fruitteelt, zagen hun marges in 2022 nog verder verminderen.

Voedingsindustrie: marges op hun laagste peil in 2022

In de voedingssector is de globale marge voor 2022 gedaald met 20% ten opzichte van 2021 en vertegenwoordigt ze de laagste marge voor de periode 2017-2022. Deze daling van de nettomarge trof de overgrote meerderheid van de sub-sectoren.

Het globale resultaat van een sector kan natuurlijk sterk beïnvloed worden door de belangrijkste ondernemingen en kan daarom grote verschillen binnen de sector verhullen, vandaar dat het belangrijk is om de verdeling van het resultaat te bekijken. Uit een analyse van de mediaan blijkt dat de daling van de nettomarge in 2022 ten opzichte van het voorgaande jaar nog meer uitgesproken is. De analyse laat ook zien dat het vooral de marges van de kleine ondernemingen zijn die zijn gekrompen. Bovendien is het aandeel bedrijven met een exploitatieverlies in 2022 ook sterk gestegen (23,7 % in 2022 ten opzichte van 15,8 % in 2021).

In de drankindustrie is de nettomarge in 2022 ook gedaald tegenover dat van 2021 (-21 %). In deze sector wordt de aanzienlijke daling van de nettomarge bij zowel grote als kleine ondernemingen gerekend.

Voor 2023 lijkt het theoretisch model ontwikkeld door de FOD Economie te suggereren dat de marge in bijna alle bestudeerde branches zal verbeteren ten opzichte van 2022.

Detailhandel: 28% van de bedrijven kennen een exploitatieverlies in 2022

Voor de detailhandel bevestigt de analyse dat de nettomarge over het algemeen gekrompen is in 2022, van 1,93% in 2021 tot 1,16% in 2022 (wat het laagste cijfer is in de geanalyseerde periode 2017-2022). Deze daling van de nettomarge wordt ook waargenomen in alle sub-sectoren van de groothandel en de detailhandel in voedingsproducten (inclusief de speciaalzaken). Het aandeel bedrijven met een exploitatieverlies is ook toegenomen in 2022 ten opzichte van 2021 in de verschillende bedrijfstakken, met name in de detailhandel.

Voor 2023 zijn de trends die het theoretische model identificeerde minder duidelijk. De status-quo lijkt echter te overheersen voor marges, met kosten die aan het begin van het jaar blijven stijgen, maar vervolgens dalen terwijl de verkoopprijzen stabiliseren.

Conclusie: agrovoedingssysteem onder druk

Wat de prijstransmissie van de ene schakel van de agro-voedingskolom naar de andere betreft zien we, met 2019 als gemeenschappelijk vertrekpunt (index 2019 = 100), een convergentie van de indexen voor de verschillende schakels. De index van de grondstoffen, de industrieprijzen en de consumptieprijzen zijn in september 2023 geconvergeerd (deze prijzen liggen ongeveer 32 % hoger dan in 2019). De gevolgen voor de rendabiliteit zijn dat de nettomarges in alle kolommen zwaar onder druk staan, binnen de distributie en nog meer binnen de verwerking. Het tweede semester van 2022 zorgde voor een inhaalbeweging, maar kon niet vermijden dat de globale marge in 2022 toch daalde. De maandelijkse bewegingen in de prijsindices over de eerste 10 maanden van 2023 suggereren dat de marges dit jaar opnieuw een beter niveau zullen bereiken.

Noot van de Fevia redactie: de FOD Economie studie is gebaseerd op prijsindices tot oktober 2023. De grafiek hieronder, met gegevens tot december, tempert enigszins de convergentie van de drie prijsindices. Vooral de grondstoffenprijzen lijken opnieuw te stijgen. Dit tempert enigszins het hernieuwde optimisme over de marges in 2023.

Vervolg: aflevering 2 "Marges in de voedingsindustrie".