Genieten ze bij jou ook regelmatig van een glas melk, een kom yoghurt of een boterham met kaas bij het ontbijt? Onze zuivelproducten blijven geliefd omdat ze zo lekker zijn en ook passen in een evenwichtig voedingspatroon. De kwaliteit van onze zuivelproducten is al lang erkend en bereikt nu ook meer en meer verdere landen, zoals China. De zuivelindustrie kende bovendien de voorbije 10 jaar een stevige groei: het volume verwerkte melk nam met ongeveer 50% toe. Dat zorgde voor meer investeringen, innovatie en jobs in ons land. Renaat Debergh, Afgevaardigd Bestuurder van BCZ, de beroepsvereniging van de zuivelindustrie in België, vertelt hoe de sector nu verder inzet op de verduurzaming van de zuivelketen, van gras tot glas.
Hoi Renaat, kan je de Belgische zuivelsector voor ons even schetsen?
“De Belgische zuivelsector is zeer divers, van zuivelcoöperaties en familiale ondernemingen tot internationale groepen. Wij vertegenwoordigen maar liefst 99% van alle opgehaalde en verwerkte melk in ons land. Onze 29 leden staan samen in voor een omzet van om en bij de 5 miljard euro! Door het wegvallen van de Europese melkquota kon ons land haar troeven op het vlak van melkproductie zo volop uitspelen.”
Dit had zeker een positieve impact op investeringen en jobs?
“Dit zette inderdaad aan tot forse investeringen: de verwerkingscapaciteit werd uitgebreid en er werd sterk ingezet op modernisering en innovatie. De tewerkstelling groeide de voorbije jaren tot meer dan 6.000 medewerkers, al was 2020 met Corona op dat vlak niet gunstig. Die investeringen hebben onze uitvoer wel gestimuleerd. De zuivelindustrie voert bijna 70% van haar omzet uit, in hoofdzaak binnen de EU, maar ook naar derde landen.”
Wat maakt onze zuivel zo uniek?
“De meeste mensen weten wel dat melk en zuivelproducten gunstige gezondheidseffecten hebben, maar dit geraakt soms wat ondergesneeuwd in de vele boodschappen die in de media circuleren. Melk bevat van nature heel wat nutriënten en dat blijkt ook uit de nieuwe aanbevelingen van de Hoge Gezondheidsraad. Daarbij prijken melk en zuivelproducten in de top-10 van aanbevolen producten, die nu ook rekening houdt met duurzaamheidsaspecten. Waar weinig mensen zich bewust van zijn, is het nieuwe concept van de food matrix, dat ook door de Hoge Gezondheidsraad in rekening wordt genomen.
Het food matrix concept, wat is dat precies?
“Zo’n matrix gaat er van uit dat we voedingsmiddelen eten en geen afzonderlijke nutriënten. In die voedingsmiddelen is er interactie tussen de nutriënten en de gezondheidseffecten van een voedingsmiddel zijn hierdoor niet noodzakelijk gelijk aan de gezondheidseffecten van de individuele nutriënten. Kaas is daar een mooi voorbeeld van en scoort beter dan je op basis van de individuele nutriënten zou verwachten.”
Waar ligt vandaag de focus?
“De sector zet reeds geruime tijd sterk in op verdere verduurzaming en doet dit met de hele zuivelketen. In 2014 lanceerden we samen een duurzaamheidsprogramma met betrekking tot de melkproductie, de melkophaling en de melkverwerking.”
Zijn er al concrete resultaten?
“Dankzij ons duurzaamheidsprogramma produceren reeds 37% van de melkveehouders groene energie op hun bedrijf. Naast een reductie van de CO2-uitstoot, zetten melkverwerkende bedrijven vooral in op energiebesparing en op het hergebruik van water.”
Hoe ver gaan jullie in het hergebruik van water?
“Door aanzienlijke investeringen, ook in samenwerking met watermaatschappijen, slagen we er nu reeds in 30% van het gebruikte water uit alternatieve bronnen te halen, zoals gerecycleerd afvalwater, regenwater en water uit de melk zelf. Daar is nog heel wat potentieel: bij de productie van onder meer melkpoeder komt er water vrij en dat kun je recupereren. Ook het afvalwater wordt hergebruikt. Het is dan wel nog een technisch hoogstandje om dat water te behandelen tot drinkwaterkwaliteit.”
Verpakkingen verduurzamen is één van de hot topics in de voedingssector, hoe pakt de zuivel dat aan?
“We zien veel innovaties rond verpakkingen, ook in de Belgische zuivel sector. Er wordt gewerkt met minder grondstoffen, met meer biobased en recycleerbare materialen. Dit heeft niet enkel een positieve invloed op de afvalberg, maar een efficiënt gebruik van grondstoffen en energie zorgt ook voor een mindere broeikasgasuitstoot.”
Hoe gaan de zuivelbedrijven om met corona?
De coronacrisis had gevolgen op 3 vlakken: een toename van de verkoop in de retail, maar daarnaast aanzienlijke verliezen in de horeca en de food service en ook lagere resultaten op exportvlak. Per saldo is er helaas een belangrijk verlies aan omzet en bedrijfsresultaat. Zuivelbedrijven die een grotere afzet hebben in de horeca zijn zwaarder getroffen. De medewerkers van de zuivelbedrijven hebben zware inspanningen geleverd om de grote tijdelijke toename van de vraag vanuit de retail te kunnen bolwerken. Zij verdienen zeker een pluim.
Lees meer over de impact van de coronacrisis op de Belgische voedingsindustrie
Voor de nabije toekomst vrees ik nog gevolgen van Corona: er komt een economische recessie op ons af. Lagere economische groei betekent ook een tragere groei in de vraag naar zuivel in opkomende landen. Een aantal zuivelbedrijven anticiperen hierop en nemen maatregelen om weerbaar te zijn in deze economisch uitdagende tijden.
Hoe zie je de zuivelindustrie verder evolueren?
“Na de forse groei in volume en verwerkingscapaciteit het voorbije decennium, zal de sector vooral verder groeien in de komende jaren door het toevoegen van waarde. Onze bedrijven blijven innoveren en nieuwe producten ontwikkelen. Herformuleren, innoveren en aanpassen van het productgamma zijn de trends, zoals bijvoorbeeld het verlagen van de gehaltes toegevoegde suikers of innovatieve producten zonder toegevoegde suikers. BCZ heeft samen met haar leden een aantal projecten opgezet op dat vlak, onder andere het Convenant Evenwichtige Voeding samen met onze sectorfederatie Fevia.
Via dit vrijwillig akkoord, ondertekend in 2016 met de toenmalige minister van Volksgezondheid, hebben we via herformulering en ontwikkeling van nieuwe zuivelproducten het zoutgehalte in kaas en de toegevoegde suikers in zuivelproducten verminderd. De vooropgestelde doelstellingen waren scherp. Maar dankzij een puike samenwerking hebben we deze projecten goed opgevolgd en met een strakke monitoring van de jaarlijkse resultaten van de zuivelbedrijven hebben we mooie resultaten behaald.”
En in het buitenland?
“De uitvoer van zuivelproducten zowel binnen als buiten Europa biedt nog heel wat kansen. We zien ook dat de vestigingen van buitenlandse ondernemingen nieuwe producties aantrekken en daardoor zorgen voor verdere groeipotentieel. Babyvoeding en ingrediënten voor babyvoeding zijn een voorbeeld van verdere groeimogelijkheden.”
Voor welke belangrijkste uitdagingen staan onze zuivelondernemers?
“In het kader van de EU Green Deal willen wij onze bijdrage leveren aan inspanningen voor ons klimaat, wat een behoorlijke uitdaging is. Door verdere verduurzaming van de zuivelsector willen wij komen tot een duurzaam voedingssysteem waarbij zowel klimaat en milieu, gezondheid, als betaalbaarheid en culturele aanvaardbaarheid in rekening genomen worden, om het in termen van de FAO te zeggen. Wij moedigen onze melkleveraars aan om door voedermaatregelen en beheersmaatregelen op het melkveebedrijf de uitstoot van methaan te verminderen. Het permanent grasland waarover onze veehouders beschikken en dat evenveel koolstof opslaat in de grond als bos, is daarbij een belangrijke troef.
Verder zetten wij zelf in op circulariteit via waterhergebruik, groene energie en hernieuwbare verpakkingen. Die duurzaamheidsmaatregelen hebben vaak ook een kost. Het is een grote uitdaging om de duurzaamheidsinspanningen te vertalen in extra valorisatie vanuit de markt. Dan kunnen we aan onze melkleveraars een grotere incentive doorgeven voor hun inspanningen.”
Waarom moeten we zo fier zijn op de #foodheroes uit de zuivelsector?
“We zijn trots op het feit dat onze leden hun maatschappelijke verantwoordelijkheid hebben opgenomen en er echt voor gegaan zijn. Niet alleen de technologische impact van dergelijke aanpassingen, maar ook het risico om consumenten te verliezen bij herformuleringen van een product maakt deze projecten niet evident voor voedingsbedrijven. Eind dit jaar zullen we onze target voor de vermindering van toegevoegde suikers halen.”
Het gaat dus om “samen” die zuivelproducten meer duurzaam en evenwichtig te maken?
“Inderdaad. En dat we dat met zoveel bedrijven samen hebben kunnen realiseren op basis van overtuiging en engagement geeft veel voldoening. Met de landbouworganisaties hebben wij in 2019 de brancheorganisatie MilkBE opgericht. MilkBE vertegenwoordigt een heel groot deel van de zuivelketen en zet ondermeer in op verduurzaming, kwaliteit en goede relaties tussen de schakels in de zuivelketen. Op vraag van de melkleveraars en landbouworganisaties hebben we zo een solidariteitsfonds voor zware gevallen van botulisme, een vorm van veevoedervergiftiging, bij melkvee uitgebouwd. Omdat we met MilkBE zoveel melkleveraars vertegenwoordigen is er een stevige basis om de risico’s te verspreiden over meerdere schouders.”
What’s next voor de Belgische zuivel?
Onze organisatie BCZ viert in 2022 haar 30-jarig bestaan en dat gaan we mooi vieren, hopelijk met jullie allemaal en deze keer in levenden lijve!