Vorig jaar schonken voedselbanken liefst bijna 21.000 ton voedsel en 44 miljoen maaltijden aan de meest kwetsbaren onder ons. Met dank aan een golf van solidariteit en heel wat schenkingen van voedingsbedrijven. En dat was nodig, want de vraag naar voedselhulp steeg fors in 2020. En helaas ziet het er naar uit dat die vraag nog verder zal stijgen. En toch kijkt Piet Vanthemsche, voorzitter van de Belgische Federatie van de voedselbanken, hoopvol naar de toekomst. Hij ziet nog veel potentieel in de voedingsindustrie, om honger te bestrijden, maar ook om voedselverlies tegen te gaan.
Dag Piet, je had in het verleden verschillende functies in de agrovoedingsketen. Vanwaar je engagement voor de voedselbanken?
“Ik ben beginnen werken als dierenarts en nadien bij het Ministerie van Landbouw, het Voedselagentschap, en de Boerenbond. Ik ben eigenlijk geëvolueerd van een specialist naar een generalist en ontwikkelde hierdoor een brede kennis over de agro-voedingsketen. Je zou kunnen zeggen dat met mijn huidig engagement als voorzitter van de Belgische federatie van de voedselbanken en van de Raad van Bestuur de cirkel rond is.
We zijn allemaal vrijwilligers en wij geven iets terug aan de maatschappij die ons al veel gegeven heeft. Onze doelstelling is dubbel: enerzijds de gevolgen van armoede in onze maatschappij bestrijden, anderzijds het probleem van voedselverspilling mee aanpakken door onverkocht voedsel een hoogwaardige bestemming te geven.”
Wat zijn voedselbanken eigenlijk juist en hoe zijn ze ontstaan?
“De term voedselbanken is eigenlijk een generieke term die ook gebruikt wordt voor lokale verenigingen die actief zijn in de voedselverdeling. Het concept zelf is overgewaaid uit Noord-Amerika, waar charity een veel belangrijke rol speelt als vangnet in de maatschappij. Voedselbanken in België bestaan sinds 2018 al dertig jaar.
Onze 9 voedselbanken zijn verspreid over het ganse land, met grosso modo één per provincie. De federatie is een beetje de backoffice van de lokale verenigingen. De federatie zelf komt dus niet direct in contact met de begunstigden, maar dat gebeurt door lokale verenigingen die door de voedselbanken zijn erkend."
Hoe werkt het in de praktijk?
“De federatie verzamelt financiering en voedsel voor de 9 voedselbanken, die je een beetje kan vergelijken met logistieke centra. Vandaar wordt dan het voedsel verdeeld naar de plaatselijke verenigingen. En zij stellen op hun beurt dat voedsel ter beschikking voor mensen die het nodig hebben.
De voedselbanken werken met zo’n 630 lokale verenigingen die het werk op het veld doen. Al het werk wordt gedaan door vrijwilligers en dat is toch heel speciaal. Ik heb een grote bewondering voor de vele vrijwilligers die zich dag in dag uit inzetten om onze voedselbanken te doen draaien."
Bevoorradingsprocess voedselbanken (Bron: Belgische Federatie van Voedselbanken)
Door wie worden de verenigingen bevoorraad?
“We hebben een aantal bevoorradingsbronnen. Er is een Europees programma voor voedselhulp, waar de overheid via Europese tenders voedsel aankoopt, we krijgen ook voedsel van de voedingsindustrie en van de distributiesector. Dat zijn onze drie belangrijkste bronnen.
De sterke toename van de schenkingen vorig jaar kwam onder andere dankzij het hogere volume van de goederen uit de voedingsindustrie. In totaal ging het vorig jaar om 6000 ton. Het aandeel vanuit de distributiesector nam licht af door een sterke daling van de overschotten tijdens de eerste coronagolf, als gevolg van het hamstergedrag.”
Zijn er bepaalde criteria waaraan schenkingen moet voldoen?
“Met de verenigingen sluiten wij een charter af om te verzekeren dat de bevoorrading beantwoordt aan de nodige kwaliteitsvoorwaarden. Wij leggen heel sterk de nadruk op voedselveiligheid. Het voedsel dat wij ter beschikking stellen, is even veilig en kwalitatief als wat je in de winkel koopt. Maar het is ook belangrijk dat er een voldoende divers aanbod is. Voedselhulp is één aspect, maar we ijveren ervoor dat verenigingen ook andere aspecten van armoedebestrijding ter harte nemen."
Wie heeft voedselhulp nodig, is er een bepaald profiel?
“Het gaat vaak om éénoudergezinnen en mensen die in armoede terechtkomen door ziekte, een tegenslag of een echtscheiding bijvoorbeeld. Daarom is het niet alleen belangrijk om voedselhulp aan te bieden, maar ook om mensen terug op weg te helpen in de maatschappij. Wij zorgen dat de voeding goed terecht komt, op een veilige manier, en dat er geen misbruik is. Voor de andere aspecten van armoedebestrijding doen we beroep op onze partners."
Het coronajaar was zeker ook voor de voedselbanken een uitzonderlijk jaar?
“Corona heeft zeker een impact gehad. In 2020 steeg de vraag naar voedselhulp met 15 procent, dat is significant. We zien ook nieuwe groepen. Heel wat studenten bijvoorbeeld, die een deel van hun studies betalen met jobs in de horeca, zagen dat inkomen verdwijnen door corona. Zo zien we plots jonge mensen die komen aankloppen bij voedselbanken."
Zet de stijging van de vraag voor voedselhulp zich dit jaar door?
“De grote vraag is of we die impact gaan voelen op langere termijn. Want de aftermath van de coronacrisis moet nog komen. Wat gaat de impact zijn op tewerkstelling, op het inkomen van de mensen? We moesten vorig jaar zelf voeding kopen en gaan dat zeker nog moeten doen dit jaar. Vandaag is de vraag groter dan het aanbod. De overheid zal een deel invullen, maar er is nog veel meer potentieel in de voedingsindustrie.”
Waarom de voedingsindustrie?
“De samenwerking met de voedingsindustrie is zeer belangrijk. Meer dan een vierde van onze schenkingen komen van voedingsbedrijven, met gemiddeld 5000 ton voedsel per jaar. Hoe meer voedseloverschotten we krijgen van voedingsbedrijven, hoe beter we aan een stijgende vraag kunnen beantwoorden.”
Wat kan je vertellen over de producten die geschonken worden door de voedingsindustrie?
“Je hebt verschillende soorten schenkingen. Je hebt voedingsbedrijven die gewoon schenkingen doen, en anderen die overschotten van kwalitatieve goederen ter beschikking stellen van de voedselbanken. De reguliere werking van de voedselbanken is wanneer zij vooral mikken op overschotten uit voedingsbedrijven, die om diverse commerciële redenen niet worden verkocht: naderende houdbaarheidsdatum, producten in batchen die niet verkocht worden….
De schenkingen uit de voedingsindustrie zijn zeer divers. Grotendeels groenten en fruit, gevolgd door graanproducten zoals brood, aardappelproducten en ontbijtgranen en melkproducten. Het aanbod vis en vlees is relatief weinig. Toch proberen we om een zo divers en evenwichtig mogelijk aanbod te hebben.”
Totaal productassortiment voedselbanken (Bron: Jaarverslag 2020 Belgische Federatie van Voedselbanken)
Zie je bepaalde nieuwe trends in het aanbod?
“Vroeger ging het vooral om voedselpakketten waar de begunstigde producten niet kon kiezen. Vandaag worden de organisaties meer op maat bevoorraad en hebben de begunstigden meer keuzevrijheid. Denk bijvoorbeeld aan mensen met allergieën of religieuze gemeenschappen die bepaalde voedingsgewoontes hebben. Ook het aanbod wordt evenwichtiger.”
Wat zijn de voordelen voor voedingsbedrijven die schenkingen (willen) doen?
“Er zijn fiscale voordelen, maar nog belangrijker is de inspanning van de voedingsbedrijven om mee te werken aan het vermijden van verlies van voedsel vanuit de sector, naast uiteraard het bestrijden van armoede. Maar liefst 12.653 ton, dus bijna 60 procent van de totaal verdeelde goederen, waren onverkochte voedingswaren die we zo konden valoriseren en dus voedselverliezen vermijden.
Maar, er zijn nog bedrijven die de opportuniteiten nog onvoldoende kennen. Daarom willen we in samenwerking met Fevia alle voedingsbedrijven zo goed mogelijk sensibiliseren en informeren over de mogelijkheden van de voedselbanken.”
Hoe willen jullie dat concreet doen?
“We gaan binnenkort met Fevia een charter ondertekenen waarin we ons inzetten om voedingsbedrijven actief aan te zetten om kwalitatieve voedingsproducten die om diverse commerciële redenen niet worden verkocht, op een duurzame manier aan de voedselbanken te schenken.”
Lees meer over de ondertekening van het charter hier
Tot slot, hoe kijk je naar de toekomst?
“We draaien volledig dankzij vrijwilligers, dus het is belangrijk om deze werking te kunnen verderzetten. We hebben ook vragen rond de Europese voedselhulp en hoe de budgetten van de Europese Unie gaan evolueren. En we willen evolueren naar samenwerkingen met nieuwe partners om nog meer te kunnen inzetten op het verminderen van voedselverlies. Daar kunnen we nog stappen vooruit zetten. We kijken er dus naar uit om onze samenwerking met de voedingsindustrie te versterken in de toekomst.”
Wil je als voedingsbedrijf schenkingen doen aan voedselbanken? Neem contact op met Etienne Rubens van de Belgische Federatie van de voedselbanken:
- via e-mail (appro@foodbanks.be)
- of telefoon (0484 24 73 61/ 02 559 11 10)
Meer info? Surf naar www.foodbanks.be
Ketenroadmap Voedselverlies
In het kader van de Ketenroadmap Voedselverlies hebben de Vlaamse overheid en de voedingsketen (Boerenbond, Fevia Vlaanderen, Comeos Vlaanderen, Horeca Vlaanderen en UBC) een aantal acties ondernomen om voedselverlies in Vlaanderen te verminderen. Vanuit de voedingsindustrie werden bijvoorbeeld tips verspreid, innovatietrajecten uitgewerkt, verschillende voorbeeldacties rond de aanpak van voedselverlies in de kijker gezet en werden ook schenkingen van voedseloverschotten gestimuleerd. Uit het afrondingsrapport is positief gebleken dat de schenkingen vanuit de voedingssector duidelijk in de lift zitten. Op 23 april keurde de Vlaamse regering een nieuw actieplan voedselverlies en biomassa(rest)stromen 2021-2025. Dit actieplan is voor het luik voedselverlies een vervolg op de Ketenroadmap Voedselverlies 2015-2020. Samen met alle betrokken actoren willen de partners werk maken van een circulaire toekomst voor voedselverlies en biomassa. Meer weten? Klik hier
