Persbericht Fevia, Comeos en FostPlus
Vandaag pakt de krant Het Belang van Limburg uit met een enquête over statiegeld. De zoveelste al. De manier waarop deze was opgesteld en de oproep van de lobbyorganisatie Statiegeldalliantie om deel te nemen, maken het resultaat voorspelbaar. Met enkel de ongenuanceerde keuze voor een statiegeldsysteem als enige oplossing voor zwerfvuil, lijkt de uitkomst vooraf al duidelijk. En dus weeral zal de roep weerklinken om eindelijk de ’wil van de Vlaming te volgen’. Maar klopt dat wel? We hebben de vragenlijst voorgelegd aan professor Statistiek Gino Verleye van de UGent, expert in consumentenbevragingen. Zijn oordeel over de enquête is vernietigend: “De samenstelling van deze steekproef is niet representatief voor de mening van ‘de Vlaming’ of ‘de Limburger’. De vraagstelling gaat exclusief over statiegeld en er wordt niets gevraagd over statiegeld in vergelijking met andere oplossingen om iets aan zwerfvuil te doen. Zo krijg je geen genuanceerd beeld. Als er dan nog rekrutering was van mensen uit een bepaalde hoek dan is de som snel gemaakt: dit is absoluut geen wetenschappelijk correct beeld en zegt mijns inziens niets over de mening van de Vlaming.”
Zwerfvuil is een hardnekkig maatschappelijk probleem, dat terecht veel irritatie opwekt bij de burger die wil genieten van een schone omgeving, bij de lokale overheden die instaan voor het opruimen en bij het bedrijfsleven dat belangrijke stappen onderneemt om de impact van hun verpakkingen te beperken. Iedereen is kortom voor minder zwerfvuil. Dat er oplossingen moeten komen, is duidelijk. Dat er verschillende mogelijke oplossingen zijn, met elk zijn voor- en nadelen, wordt helaas door voorstanders van statiegeld al te gemakkelijk over het hoofd gezien. En dat is problematisch, want enkel een genuanceerd debat waarbij alle opties kritisch tegen het licht worden gehouden, kan soelaas bieden.
Fost Plus en de federaties voor de voedingsindustrie en de handel pleiten ervoor om daarbij ook rekening te houden met de situatie in ons land. We kunnen niet aanvaarden dat lobbyorganisaties zoals de Statiegeldalliantie, betaald door buitenlandse producenten van terugname-machines, de conversatie in één richting duwen. Zij hebben enkel belang bij één mogelijke oplossing, statiegeld dus, en niet bij een genuanceerd debat dat ook de nadelen van zo’n systeem in onze Belgische context belicht. Het is dan ook jammer dat een Belgische krant dat éénzijdige verhaal versterkt met een onwetenschappelijke lezersbevraging die enkel statiegeld als mogelijke oplossing aanbiedt.
Comeos, Fevia en Fost Plus erkennen de uitdaging en werken vandaag aan oplossingen, op maat van ons land. We zijn ook bereid verder constructief in gesprek te gaan over alternatieve pistes. Pistes die het bestaande systeem niet op de schop nemen. Pistes die in het verlengde liggen van gemaakte beleidsbeslissingen. We moeten daarbij erkennen dat meerdere wegen naar Rome leiden, elk met zijn voor- en nadelen. Statiegeld heeft zeker een impact in bepaalde landen zonder een goedwerkend inzamelsysteem, maar we mogen niet blind zijn voor de mogelijke nadelen van zo’n systeem in ons land:
- Zijn we bereid ons comfort in te leveren? Vandaag heeft iedereen het comfort om zijn blikjes en plastic flessen thuis bij het PMD te sorteren dat vervolgens netjes aan de deur wordt opgehaald. Er wordt te snel aan voorbij gegaan dat niet iedereen bereidt is om dat comfort op te geven. Een retoursysteem impliceert immers dat verpakkingen thuis bijgehouden dienen te worden, om dan quasi ongeschonden (!) in een retourmachine manueel ingevoerd te worden en dan vervolgens het retourbedrag te innen aan de kassa. We kunnen ons de vraag stellen of dat geen stap achteruit is op het huidige systeem.
- Zal het de minderheid van mensen die zwerfvuil veroorzaakt echt op andere gedachten brengen? Het valt sterk te betwijfelen of de enkelingen die vandaag verpakkingen en andere zaken in de berm gooien, daarmee zullen stoppen omdat er statiegeld op geind kan worden. Veel waarschijnlijker is het dat er een soort van parallelle economie ontstaat die de maatschappelijk kwetsbaren ertoe aanzet andermans afval op te ruimen. In die zin kampen statiegeldlanden óók nog steeds met een zwerfvuilprobleem, zij het dan op andere verpakkingen en producten. De cijfers uit Noorwegen bewijzen bovendien dat zij eveneens nog een kloof van 10% inzameling op plastic drankflesjes te dichten hebben, net als wij. In welke zin is hun systeem dan performanter dan het onze?
- Zijn we bereid om de meerkost te betalen of gaan we nóg vaker in de buurlanden winkelen? Vandaag draagt het bedrijfsleven de kost voor de selectieve inzameling, sortering en recyclage van huishoudelijk verpakkingsafval. De maatschappelijke kost voor de recyclageketen van huishoudelijke verpakkingen in België is bij de laagste in Europa, terwijl wij bij de koplopers zijn qua globaal recyclagepercentage. De meerkost voor het opzetten en het beheren van een bijkomend inzamelsysteem zal bovenop de 0,05, 0,15 of 0,25 euro aan statiegeld op de verkoopsprijs van de betreffende producten komen. Een bedrag dat dan wel in theorie terugkomt maar dat toch onze concurrentiepositie negatief zal beïnvloeden en grensaankopen verder zal stimuleren.
- En wat met de impact op de recyclage van alle andere verpakkingen? Is het wel verstandig om een tweede, parallel inzamelsysteem voor slechts enkele verpakkingstypes boven op een goed werkend bestaand systeem te introduceren? De Nieuwe Blauwe Zak haalt vandaag met een inzamelgraad van 89% voor plastic drankflessen gelijkaardige resultaten als de meest performante statiegeldsystemen. Noorwegen noteert eveneens 89% inzameling voor plastic drankflessen via statiegeldretourpunten (data: Infinitum 2019)! Daarnaast biedt de Nieuwe Blauwe Zak een inzamel- een recyclageoplossing voor al het andere (plastic) verpakkingsmateriaal, met globale recyclagecijfers die ons in de Europese top plaatsen. De performante recyclageketen in de volgende schakels garandeert bovendien het maximale circulaire beheer van de grondstoffen.
Wil dit dan zeggen dat het bestaande Belgische inzamelsysteem geen nadelen kent? Of dat we denken dat de Blauwe Zak alleen zwerfvuil de wereld uit zal helpen? Nee, Comeos, Fevia en Fost Plus onderschrijven volmondig de nood aan een oplossing voor het complexe zwerfvuilvraagstuk. Maar dat kan enkel als we erkennen dat er niet één zaligmakende oplossing is, dat we oplossingen uit het buitenland niet ‘copy-paste’ hier kunnen toepassen. Wij pleiten voor een holistische aanpak, waarin elke partij haar verantwoordelijkheid neemt: de burger, de lokale overheden en het bedrijfsleven. Laten we dus het debat met open vizier voeren en oplossingen aandragen voor de dieperliggende oorzaken van dit gedragsprobleem, rekening houdende met de lokale realiteit.
