Voedselveiligheid staat al heel lang bovenaan de agenda van onze voedingsbedrijven. Maar waar de focus vroeger vooral op reactieve maatregelen lag, gaat die steeds vaker naar de preventieve beheersing van voedselveiligheid. Voorkomen is beter dan genezen met andere woorden! Om bedrijven hierbij te helpen, slaan academici en de voedingssector de handen in elkaar met het innovatieproject Q-DNA. Wij gingen aan tafel met Liesbeth Jacxsens, professor aan de UGent en onderzoeker binnen Q-DNA, over één van de pijlers van het project: het belang van voedselveiligheidscultuur.
Dag Liesbeth, waarom is een voedselveiligheidscultuur voor voedingsbedrijven zo belangrijk?
“Het uitbouwen van een voedselveiligheidscultuur staat meer en meer centraal in de voedingsindustrie. Met de autocontrolesystemen en de certificatie van voedselveiligheidssystemen staan onze Belgische voedingsbedrijven al ver, maar we zijn klaar voor de volgende stap. We moeten vandaag nog meer het belang erkennen van menselijke factoren in het garanderen van hygiëne en voedselveiligheid en deze de nodige prioriteit gunnen binnen de bredere organisatiecultuur in een bedrijf.
Het is een bewezen wetenschappelijk feit dat een sterke voedselveiligheidscultuur bijdraagt tot de productie van veilige voedingsproducten. Bovendien is het opzetten, onderhouden en kunnen bewijzen van een passende voedselveiligheidscultuur sinds maart dit jaar ook opgenomen in de Europese hygiënewetgeving en in commerciële lastenboeken. Voedingsbedrijven worden dus verplicht om hiermee aan de slag te gaan.”
Wat houdt een voedselveiligheidscultuur eigenlijk in?
“Het komt er in essentie op neer dat iedereen, van operator tot CEO, bezig moet zijn met hygiëne en voedselveiligheid. We willen het bewaken van voedselveiligheid uit de handen nemen van enkel de kwaliteitsdienst, zodat dit een gedeelde verantwoordelijkheid wordt van iedereen in het bedrijf. Zo is het bijvoorbeeld belangrijk dat operatoren mogelijke voedselveiligheidsrisico’s die ze waarnemen in de productie communiceren naar het management en moeten de CEO’s voedselveiligheid ook meenemen in beleids- of investeringsbeslissingen.”
En hoe gaan jullie tewerk binnen het Q-DNA project?
“We starten met het meten van de huidige status van voedselveiligheidscultuur in de deelnemende bedrijven. Dit gebeurt aan de hand van vijf dimensies. Op basis van onze diagnose gaan we vervolgens interventiestrategieën ontwikkelen om de voedselveiligheidscultuur of een aantal van die dimensies te verbeteren.”
5 dimensies om voedselveiligheidscultuur te meten
1. Betrokkenheid: wijzen alle neuzen van iedereen in het bedrijf in dezelfde richting?
2. Risicobewustzijn: schat iedereen de risico’s wel goed in?
3. Communicatie: zijn er regelmatige trainingen en is er een open cultuur waarin problemen kunnen gemeld worden?
4. Middelen: is er voldoende personeel, infrastructuur en investeringen om voedselveiligheid te kunnen garanderen?
5. Leiderschap: zijn er leiders op alle niveaus die het voorbeeld kunnen geven?
Hoe zullen jullie bedrijven verder begeleiden?
“We hebben al heel wat meetinstrumenten voor voedselveiligheidsklimaat en -cultuur, maar er is nog weinig wetenschappelijk onderzoek uitgevoerd naar interventiestrategieën. Je kan interventies bedenken vanuit je labo of bureau, maar je moet deze nog praktisch kunnen toepassen. Daarom zullen we onze strategieën uitwerken in casestudies in samenwerking met bedrijven. Op het einde van het project doen we opnieuw een meting om de resultaten van de interventies te evalueren. We bekijken dit op korte, middellange en lange termijn. Een cultuur verbeter je niet op één dag.”
Hebben jullie al bepaalde observaties kunnen doen?
“Uit voorgaand onderzoek kunnen we vaststellen dat voor de pijler ‘risico-bewustzijn’ het belangrijk is dat operatoren meerdere trainingen per jaar krijgen om een significante verbetering te zien van de voedselveiligheidscultuur. Als je één keer per jaar je standaard voedselveiligheidstraining geeft, dan kom je er niet.
We kunnen ook concluderen dat bedrijven met meerdere sites vaak beschikken over een beter communicatiesysteem, dan in bedrijven met één site. Deze bedrijven zijn het al gewoon om over verschillende sites heen te communiceren over voedselveiligheid. Communicatie is een belangrijke pijler van voedselveiligheidscultuur. Het is namelijk belangrijk om voedselveiligheidsproblemen aan te kunnen kaarten.”
Wat vind je van de samenwerking binnen Q-DNA?
“We hebben als onderzoekers theoretische concepten en principes, maar onze labo’s zijn hier de bedrijven. Dankzij Q-DNA hebben we toegang tot de bedrijven die bereid zijn om zich open te stellen. Ik hoop dus dat het een win-win situatie wordt. Bedrijven zijn vaker hands-on, terwijl wij meer reflecteren vanuit onze concepten en theorieën. Als je elkaar vindt, is het een perfecte match.”
Over Q-DNA
Q-DNA is een nieuw innovatieproject van de speerpuntcluster Flanders’ FOOD in samenwerking met Universiteit Gent, Fevia en Alimento en met de steun van het Vlaams Agentschap Innoveren en Ondernemen.
Q-DNA heeft als algemeen doel om de voedselveiligheidsstatus van voedingsbedrijven significant te verhogen door in te zetten op 2 complementaire pijlers, namelijk technologie en arbeidsorganisatie. Hiervoor ontwikkelt het project state-of-the-art tools en methodes die een bedrijf kan implementeren.
De Universiteit Gent (onder leiding van prof. Frank Devlieghere, prof. Liesbeth Jacxsens en prof. Peter Vlerick) voert een onderzoek uit en vervolgens verspreiden Flanders’ FOOD, Fevia en Alimento deze kennis breed. Het team bouwt verder op kennis uit twee recente doctoraten aan de Universiteit Gent, over respectievelijk een nieuwe vorm van procesvalidatie en het creëren van een voedselveiligheidscultuur. Beide aspecten staan nog volledig in zijn kinderschoenen in de voedingsindustrie.
Het project kwam tot stand na een overlegronde met verschillende bedrijven in 2020. Het project start op 1 april 2021 en duurt drie jaar.
Deelnemen?
Wil je als voedingsbedrijf meestappen in Q-DNA? Schrijf je hier in
Op 21 mei 2021 organiseert het team ook nog een open webinar waarin zij het project nogmaals grondig toelichten. Schrijf je hier in
