“Wil jij graag een schelleke hespenworst?” Voor velen onder ons was het als kind een vraag die we maar al te graag te horen kregen bij de beenhouwer. En zo bracht de nostalgie en het vakmanschap achter de Belgische vleeswaren ons bij Anneleen Vandewynckel, secretaris-generaal van Fenavian, de Federatie van de vleeswarenproducenten. Fevia zocht uit wat voor vlees de sector in de kuip heeft.
Dag Anneleen, kan je een woordje uitleg geven over de sector die je vertegenwoordigt?
“Onze bedrijven maken een zeer divers aanbod aan vleesproducten: kop, frituursnacks, vol-au-vent, stoofvlees, salami, ham, filet d’anvers en ga zo maar door. Eigenlijk gaat het om alle vleesproducten die een houdbaarheidsverlenging ondergaan. Denk daarbij onder andere aan roken, koken, bakken, drogen of zouten. Die verwerking gebeurt met veel respect voor het ambacht, in combinatie met de nieuwste technieken. Met Fenavian vertegenwoordigen we maar liefst 180 Belgische vleesverwerkende bedrijven, meestal kmo’s. Samen hebben zij jaarlijks een omzet van 2 miljard euro en stellen ze 6.000 personen te werk. In combinatie met de sector van het vers vlees vormt de vleesverwerking veruit de grootste tak van de Belgische voedingsindustrie.”
Dat Belgen dol zijn op charcuterie is geweten, maar hoe zit dat in het buitenland?
“Belgische vleeswaren zijn wereldwijd gerenommeerd voor hun kwaliteit en flexibiliteit en vallen internationaal in de smaak. Onze totale export is goed voor maar liefst 800 miljoen euro per jaar. Vooral gekookte en gedroogde ham, gerookt spek, paté en kippenwit steken er met kop en schouders uit. Maar tegelijk hoef je het niet te ver te zoeken. Belgische vleesverwerkingsbedrijven voeren hun producten nog het meeste uit naar onze buurlanden Frankrijk, Nederland en Duitsland.”
Bekend in binnen- en buitenland dus. Kan je dat verklaren?
“Passie en jarenlang vakmanschap. Belgische vleeswarenbedrijven hebben een expertise die vertrekt vanuit tradities die soms meerdere eeuwen terug gaan. Zo zijn we nauw verweven met onze lokale cultuur en identiteit. Denk maar aan de vele cabaretliedjes over hesp en spek bijvoorbeeld. Je moet weten dat vlees vroeger feest betekende voor vele Belgische Bourgondiërs. Kijk maar naar de boerentaferelen van schilder Pieter Bruegel de Oude. Authenticiteit en kwaliteit zijn twee factoren die het succes in binnen- en buitenland verklaren.”
Is er iets waar mensen zich te weinig van bewust zijn?
“Goh, dan moet ik goed nadenken wat ik kies… We hebben de geschiedenis en het duurzaamheidsaspect, maar misschien kies ik dan wel voor de essentie. Onze producten hebben een hoge voedingswaarde. Ze bevatten geen of nauwelijks suikers of koolhydraten, zijn rijk aan eiwitten, mineralen, ijzer, magnesium, vitamine B12, enzovoort.”
En toch hoor je ook kritiek. Is een boterham met hesp vandaag nog wel een goed idee?
“Absoluut. Vandaag komt vlees heel hard in het oog van de storm te staan. Stellingen zoals ‘van vleeswaren krijg je kanker’ zijn kort door te bocht, ontbreken nuance en zijn wetenschappelijk gewoonweg niet juist. Verschillende recente studies ontkrachten trouwens de link tussen vleesconsumptie en ziektes. Bepaalde van die “negatieve” studies zijn ook afkomstig uit de VS, waar ze onder “bewerkt vlees” een heel ander product verstaan dan de vleeswaren van bij ons.”
Met andere woorden, vleeswaren passen weldegelijk in een evenwichtige voeding?
“Klopt, wie zomaar vlees schrapt van het menu moet opletten voor ernstige nutritionele tekorten, met verregaande gevolgen. Bepaalde groepen zoals jonge kinderen, jonge en zwangere vrouwen, vegetariërs, veganisten en oudere mensen zijn daar gevoeliger voor. Wie vlees en andere dierlijke producten uit zijn voeding weert, moet zijn voeding dus zeker aanvullen met supplementen om gezondheidsproblemen door tekorten te vermijden.”
Hoe zie jij de sector verder evolueren?
“Onze ondernemers staan niet stil, integendeel. Op heel wat vlakken merk je dat de sector volop innoveert en erop vooruitgaat. Onze bedrijven ondernemen duurzaam, doen continue inspanningen om het productieproces te verbeteren. Ook het productaanbod evolueert: met een variatie aan hybride producten die vlees en groenten combineren, met een plantaardig aanbod, met nieuwe smaken of door zout en vetten te reduceren. And last but not least: ook de verpakkingen vernieuwen.”
Duurzaam ondernemen: hoe vult Fenavian dat concreet in?
“Fans van lokale voeding zijn ook bij ons aan het juiste adres. De overgrote meerderheid van het varkensvlees komt van Belgische bodem en ook de verwerking gebeurt hier. Bovendien zijn we de beste leerlingen van de klas voor wat betreft voedselverspilling, wist je dat? We verwerken haast alle delen van het dier, zeker in het geval van het varken. Dat heet in het vakjargon ‘vierkantsverwaarding’ en nergens ter wereld is die zo hoog als bij ons. En als er toch sprake is van uitval, bijvoorbeeld bij het ‘slicen’ van vlees, gaat dat vaak naar de petfoodverwerking. Zo gaat het toch niet verloren! Verder doet onze sector voortdurend inspanningen om haar ecologische voetafdruk te verkleinen: via afvalwaterzuivering, zonnepanelen, ledverlichting, warmterecuperatie en ga zo maar door.”
Hoe kan de sector de komende jaren blijven groeien?
“Ondanks de vele onterechte beweringen over vlees en vleeswaren, blijft het een sterk product. We liggen nog steeds in 99% van alle Belgische koelkasten. Daarom zet de vleessector zich de laatste jaren hard in om de bergen fake news te counteren. Ik besef dat we daarin nog een hele weg moeten afleggen.
De groei zal een combinatie zijn van verschillende inspanningen. We doen actief aan exportpromotie en ‘reassurance’ van de consument. Maar ook het uitbreiden van het productgamma biedt opportuniteiten. Verder blijven onze bedrijven inzetten op kwaliteit, duurzaamheid, voedselveiligheid en dierenwelzijn.”
Kortom, een sector om fier op te zijn?
“De vleeswaren zijn een heel mooie sector, met ontzettend leuke mensen, veel fierté du métier en met een pracht van een verhaal. Er is variëteit, smaak, passie... Vleeswaren passen perfect bij onze bieren, bij aardappelen of groenten, op een boterham… Hoe meer ik erover leer, hoe meer ik ontdek. En dan kan je niet anders dan fier zijn dat je zo’n prachtige sector vertegenwoordigt.”