Naar het voorbeeld van de loonnorm zou de toekomstige federale regering een fiscale norm voor dranken moeten invoeren, berekend door een officiële instantie (bv. de Centrale Raad voor het Bedrijfsleven). Deze norm zou per drankcategorie de fiscale handicap (btw, accijnzen, heffingen ...) van België aangeven ten opzichte van het gemiddelde van de vier buurlanden, gewogen volgens hun respectieve gewichten in de grensaankopen.
Deze fiscale norm zou dus het verschil meten in taksen (btw, accijnzen en verpakkingsheffing) betaald door de consument in België en in de buurlanden, in de veronderstelling dat de prijs excl. taksen in alle landen gelijk is. Wat nog een lange weg te gaan is gezien de twee andere concurrentienadelen waarmee onze bedrijven te kampen hebben: de loonkostenhandicap en de energiekostenhandicap.
Constatering: algemene fiscale handicap in 2024
Wat houdt deze fiscale norm in voor 2024? De fiscale handicap is positief voor alle dranken. Met andere woorden, voor alle type dranken betaalt de consument (aanzienlijk) meer belastingen in België dan in onze buurlanden. Met als gevolg een grote impact op de prijs die aan de kassa wordt betaald.
- De fiscale handicap is het grootst voor (stilstaand) water. Voor een fles water van 1 liter, betaalt de consument bijna 5 keer meer belastingen in België dan in de buurlanden.
- Voor wijnen en “light” dranken is het belastingbedrag meer dan dubbel zo hoog als het gemiddelde van de 4 buurlanden. Voor schuimwijnen ligt dit cijfer drie keer hoger.
- België en Duitsland zijn de enige twee landen die accijnzen heffen op koffie. Dit betekent dat de fiscale handicap bijna 70% bedraagt.
- De fiscale handicap is het laagst voor bier. Het valt echter te betreuren dat een van de pronkstukken van de Belgische gastronomie gemiddeld zwaarder belast wordt bij ons dan bij onze buurlanden.
De specifieke dranken die hier worden geanalyseerd: stille water, gearomatiseerd water zonder toegevoegde suiker, bier 5% vol./12° Plato (kleine brouwerij: tussen 75.000 en 200.000 hl geproduceerd per jaar), wijn tussen 8,5 en 13% vol., alcohol 40°, frisdranken 106 gram suiker per liter, gebrande koffie.
Stijgende trend in de afgelopen 10 jaar
De fiscale handicap dranken is zeer sterk gestegen voor drie categorieën. Ten eerste is de fiscale handicap voor alcohol tussen 1 januari 2015 en 1 januari 2024 verzevenvoudigd. Hij is gestegen van 6% naar 41%. Dit is te wijten aan de zeer sterke stijging van de accijnstarieven in België (voor alcohol van 40°: van €9,08/liter naar €11,97/liter, d.w.z. +32%). Ten tweede “light” frisdranken. In dit geval spelen niet alleen de maatregelen die in België werden beslist, maar ook in de buurlanden. Al met al is de fiscale handicap gestegen van 80% naar 133%, of een stijging van 66%.
Maatregelen die de fiscale handicap op light frisdranken beïnvloeden tussen 2015 en 2024
| Opwaartse invloed | Neerwaartse invloed |
|---|---|
| BE (2016 en 2018) : suikertaks (verdrievoudiging van de accijnzen) | NL (2024) : verhoging van de accijnzen op alle frisdranken |
| FR (2018) : accijnzen op frisdranken op basis van suikergehalte | NL (2019) : verhoging van de BTW van 6 naar 9% |
Tot slot, wat water betreft, heeft Nederland de verbruiksbelasting per 1 januari 2024 afgeschaft, waardoor onze fiscale handicap aanzienlijk is toegenomen, ondanks de verhoging van de btw per 1 januari 2019. Deze handicap is gestegen van 284% naar 383%.
Aan de andere kant is de fiscale handicap voor “regular” frisdranken verlaagd. In 2018 is Frankrijk namelijk overgestapt van een uniforme taks op frisdranken naar een progressieve taks op basis van het suikergehalte. Als gevolg daarvan zijn de verbruiksbelastingen verlaagd voor “light” dranken en verhoogd voor “regular” frisdranken. Hierdoor worden frisdranken met meer dan 80 gram suiker per liter in 2024 in Frankrijk zwaarder belast dan in België. In een tabel zoals hierboven schuift deze maatregel dus op naar de kolom “neerwaartse invloed” voor ons voorbeeld van een frisdrank met 106 gram suiker per liter. De andere maatregelen in de bovenstaande tabel zijn op dezelfde manier van toepassing.
Er moet worden opgemerkt dat Frankrijk het accijnsniveau in principe elk jaar indexeert aan de consumentenprijsindex exclusief tabak. De fiscale handicap zal dus “mechanisch” verminderen, ceteris paribus, vooral omdat aankopen in Frankrijk het grootste deel van de grensaankopen uitmaken.
Eerste stap: meten is weten - Tweede stap: corrigeren
Enkel een doeltreffende opvolging van de fiscale handicap maakt het mogelijk om corrigerende of zelfs preventieve maatregelen in te voeren. Onder deze maatregelen verstaan we:
- De accijnzen verlagen of op zijn minst te bevriezen voor de duur van de regeerperiode (of tot de buurlanden hun achterstand inlopen);
- De verpakkingsheffing afschaffen of op z’n minst een werkelijke stimulans maken op vlak van duurzaamheid/circulariteit voor alle types verpakkingen (zonder de eenheidsprijs te verhogen ten opzichte van het huidige bedrag).
Resultaat: iedereen wint
Grensaankopen (770 miljoen euro in 2023) hebben ons land beroofd van 4.455 jobs, 350 miljoen euro toegevoegde waarde en 138 miljoen euro (indirecte) belastingsinkomsten. Dranken zijn duidelijk een lokcategorie: Belgen kopen ongeveer 5% van hun dranken in het buitenland.
De uitvoering van de hierboven voorgestelde maatregelen zou het mogelijk maken om de relatieve prijzen van onze producten te verlagen en zo deze grensaankopen terug naar huis te halen. Dit zou een aantal socio-economische en milieudoelstellingen verwezenlijken:
- Ervoor zorgen dat de voedingsindustrie een drijvende kracht blijft in de economie. Deze stuwende kracht (gelijk aan een kwart van de jobs en van de omzet van de verwerkende industrie) kent namelijk tegenwoordig tegenslagen, met name in de drankensector.
- De koopkracht van consumenten verbeteren.
- Bijdragen aan de duurzaamheid/circulariteit van verpakkingen.
- Potentiële verhoging van overheidsinkomsten.
Methodologische opmerkingen
Het accijnsniveau hangt af van een aantal parameters (alcoholpercentage, suikergehalte enz.). De keuze van een bepaalde drank heeft dus invloed op de fiscale handicap.
Aangezien het accijnsniveau wordt bepaald door de hoeveelheid zal de fiscale handicap, uitgedrukt als percentage, afhangen van de verkoopprijs. Voor elke drank geldt dus: hoe hoger zijn verkoopprijs, hoe lager de fiscale handicap. Bij een constant accijnsniveau zal de inflatie van de consumentenprijzen de fiscale handicap dus automatisch verlagen.
Om de fiscale handicap voor 2024 te berekenen, is de weging van belastingen in buurlanden gebaseerd op de geografische verdeling van grensaankopen in de eerste drie kwartalen van het jaar (gegevens voor het vierde kwartaal zijn nog niet beschikbaar). De handicap kan dus licht veranderen. Omdat grensaankopen in Luxemburg en Duitsland niet van elkaar kunnen worden onderscheiden, hebben we er bovendien voor gekozen om ze toe te wijzen naar rato van het belastingniveau in deze twee landen.
