Belgische voedingsbedrijven krijgen sinds de pandemie te maken met een schaarste aan grondstoffen en met kosten die stijgen tot historische hoogtes. In 2021 leek de sector zich desondanks economisch te herstellen, maar de oorlog in Oekraïne werkt als een brandversneller en maakt het voor 30% van de voedingsbedrijven nauwelijks nog rendabel om verder te produceren. Uit een bevraging onder de 700 Fevia-leden blijkt vandaag de bevoorrading bij de helft van de voedingsbedrijven verstoord en moet 70% de samenstelling van producten aanpassen of zal men dat binnenkort moeten doen. 4 op de 10 bedrijven geeft aan dat ze hun productie de komende weken wellicht tijdelijk zullen stopzetten of verminderen. Fevia vraagt de overheden en de afnemers van onze bedrijven daarom dringend steun en flexibiliteit om de voedingsketen draaiende te houden.
Economisch herstel in 2021, maar oorlog is brandversneller
Nadat de pandemie ook de voedingsindustrie zwaar trof in 2020, tonen de economische cijfers van 2021 dat de voedingsindustrie zich vorig jaar herstelde, mede dankzij de steunmaatregelen van de overheid. De voedingsindustrie bevestigde haar rol als economische motor met een herstel ten opzichte van het coronajaar 2020: een omzet van 61,4 miljard euro (+13,1%), 1,9 miljard investeringen (+9,2%), 30 miljard euro export (+11,7%) en 97.966 jobs (+2,4%).
Één cijfer dreigt de sector vandaag echter zeer zuur op te breken: de rendabiliteit van Belgische voedingsbedrijven daalde tot een historisch dieptepunt van 2,8%. Anthony Botelberge, voorzitter van Fevia, waarschuwt: “Tijdens de pandemie stonden veel voedingsbedrijven al voor hete vuren door tekorten aan grondstoffen en sterk gestegen kosten voor grondstoffen, energie, verpakkingen en transport. Het leek er begin dit jaar op dat we die brand eindelijk geblust kregen, maar de oorlog in Oekraïne is helaas een enorme brandversneller. Als we die kosten niet kunnen doorrekenen, dan wordt het nauwelijks nog rendabel om verder te produceren.”
Hogere winkelprijzen zijn onvermijdelijk
Volgens een nieuwe bevraging onder de leden van Fevia verminderde 9% van de Belgische voedingsbedrijven de voorbije weken hun productie en plant 30% dat binnenkort te zullen doen. Door de mondiale verstoring van de toeleveringsketen en slechte oogsten werden grondstoffen op anderhalf jaar tijd liefst 43% duurder volgens de Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties.
De oorlog in Oekraïne stuwt die kosten nog verder omhoog. Zo steeg de prijs van tarwe sinds het uitbreken van de oorlog met meer dan 50%. “We merken helaas nog steeds dat grootwarenhuisketens nauwelijks openstaan om te spreken over nochtans onvermijdelijke prijsstijgingen”, aldus Bart Buysse, CEO van Fevia.
“Na maanden overleg kwam er afgelopen maandag gelukkig uiteindelijk een gezamenlijk signaal vanuit het Belgisch Ketenoverleg. Het is positief dat de organisaties van het ketenoverleg, waaronder ook handelsfederatie Comeos, de actoren in de keten oproepen om de impact van de kostenstijgingen billijk te verdelen, maar we moeten nog zien hoe ze dit in de praktijk gaan toepassen. Dit toont bovendien aan dat er dringend hefbomen in de regelgeving moeten komen om te garanderen dat contracten en prijzen in crisistijd, bij onvoorziene en enorme kostenstijgingen, sneller kunnen worden bijgesteld.”
Doordat de voedingsindustrie een energie-intensieve sector is, wegen de explosief gestegen energieprijzen zwaar door: de helft van de voedingsbedrijven zag zijn elektriciteitsfactuur op een jaar tijd minstens verdubbelen en 37% zag zijn gasfactuur zelfs verdrievoudigen. Fevia roept de overheden op om naast structurele nu ook snel tijdelijke maatregelen te nemen om de energiefactuur van Belgische voedingsbedrijven te temperen en nu vooral geen extra lasten of verplichtingen te creëren.
Tekort aan grondstoffen en verpakkingen
Door de oorlog in Oekraïne dreigen er tekorten aan verschillende grondstoffen. Zo halen Europese raffinaderijen van plantaardige oliën 35% tot 45% van hun zonnebloemolie uit Oekraïne. Producenten van onder andere bereide aardappelproducten en groenten, kant-en-klare maaltijden, margarines en minarines, sauzen, chocopasta, ontbijtgranen en patisserie, maar ook van medische en babyvoeding zoeken nu in allerijl naar alternatieven, die uiteraard ook een pak duurder zijn.
Daarnaast voelen ook fabrikanten van brood- en bakkerijproducten, pasta- en koekjesfabrikanten, die bloem en meel als ingrediënt gebruiken, de gevolgen van de verminderde tarwe-export uit Rusland en Oekraïne. Maar ook voor andere ingrediënten, zoals lijnzaadolie, honing en eierproducten, dreigen tekorten voor Belgische producenten. Zelfs voor verpakkingen zoals glazen flessen en bokalen dreigt er schaarste te ontstaan.
Nood aan steun en flexibiliteit
Uit de bevraging bij de leden van Fevia blijkt dat de helft van de Belgische voedingsbedrijven met een verstoring van de bevoorrading kampt en dat 70% de samenstelling van producten al heeft moeten aanpassen of dat binnenkort zal moeten doen. Fevia-voorzitter Anthony Botelberge: “Onze bedrijven gaan er alles aan doen om de voedselbevoorrading te blijven garanderen, zoals ze dat ook gedaan hebben tijdens de pandemie. We zijn een veerkrachtige sector, maar in deze uitzonderlijke omstandigheden hebben onze bedrijven nood aan de steun en flexibiliteit.”
Fevia vraagt overheden om tijdelijk af te wijken van de strikte toepassing van de etiketteringswetgeving. Zo kunnen voedingsbedrijven snel alternatieve grondstoffen en ingrediënten gebruiken om tekorten op te vangen, uiteraard met respect voor de voedselveiligheid.
“Ook van de afnemers van onze bedrijven vragen we het nodige begrip, door de kostenstijgingen mee in aanmerking te nemen en nu geen logistieke boetes op te leggen wanneer leveringen niet tijdig mogelijk zijn of vertraging oplopen door tekorten in de bevoorrading van onze bedrijven. Deze crisis is een stresstest voor de gehele voedingsketen. Dat erkennen ook alle ketenpartners. In deze uiterst moeilijke omstandigheden komen we er alleen samen doorheen!”, besluit Fevia CEO Bart Buysse.